مرور تاریخ ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57 – بخش 44

مصدق و کاشانی

پشت رزم آراء را خالی کردند

سید ضیاء سیاستمدار کهنه کاری که رضاشاه را سر کار آورد و بعدها تا سال 1340 نزدیک محمد رضا شاه بود در خاطراتش از روز ترور رزم آراء می گوید که به دیدار شاه رفته بودم. او می گوید که شاه جوان پریشان حال بود. پشت میزش نشسته بود و مرتب با انگشتش روی میز می زد. التهاب داشت و منتظر بود. تا اینکه اسدالله اعلم وزیر کار کابینه رزم آراء شتابزده وارد اتاق شد و با خوشحالی به شاه گفت "کار تمام شد". من برق شادی را در صورت شاه دیدم. به این ترتیب فدائیان اسلام عامل اجرای تروری شدند که شاه و اعلم طراح آن بودند.

به سال 1329 رسیده ایم و کشاکش اقلیت ملی مجلس و شاه از یکسو و رقابت شاه و قوام السلطنه از سوی دیگر. همه دعوا بر سر تغییر قانون اساسی است که شاه با سوء استفاده از تروری که در آن اندکی زخمی شد آن را به سود اختیارات خود تغییر داد. البته با تشکیل جلسه فوق العاده مجلس موسسان. همچنین بر سر تشکیل مجلس سنا که تقریبا اختیار آن از همان ابتدا در دست شاه بود. قوام در نامه نسبتا تندی به شاه می نویسد به او متذکر می شود که این مسیری که آغاز کرده به استبداد او و سرانجام به سقوط ختم خواهد شد. شاه واکنش تند نشان میدهد. مثل تمام مستبدان و حکامی که تصور می کنند با قدرت نظامی که دراختیار دارند حکومتشان جاودانه است و متکی به آن می توانند همه کار بکنند. شاه نیز همین تصور را داشت و در سالهای بعد که اقتدار بیشتری پیدا کرد لابد نزد خود تصور کرد قوام غلط زیادی کرده بود. اما 20 سال (رضاشاه) یا حتی 50 سال (ناصرالدین شاه) زمان زیادی برای رویدادهای سیاسی در هیچ کجای دنیا نبوده و نیست. شاه به تاخت رفت تا رسید به سال 57 و سقوط کرد. یعنی همان شد که قوام درنامه تاریخی اش به شاه گفته بود.

در سال (1329) سپبهد رزم آراء نخست وزیر می شود. شاه برای کنترل اقلیت معترض مجلس و کنترل مطبوعات، با همه احتیاط هائی که نسبت به کودتای رزم آراء علیه خود داشت، به نخست وزیری رزم آراء تن داد اما از همان ابتدا اسدالله علم را در کابینه او گنجاند. نکته جالب اینست که از بعد از ترور ناتمام شاه در سال 1327 شاه دیگر خودش نخست وزیر تعیین می کرد و به مجلس معرفی می کرد، درحالیکه مطابق قانون اساسی این مجلس بود که باید نخست وزیر را انتخاب و برای تائید به شاه معرفی میکرد.

رزم آراء علیرغم مخالفت اقلیت ملیون مجلس که مصدق سخنگوی آن بود نخست وزیر شد. او پاک ترین، پرکارترین و باسواد ترین افسر ارتش شاهنشاهی بود که از زمان رضاشاه در مصدر کار بود و تصفیه نشده بود. دکتر مصدق و آیت الله کاشانی و دیگر ملیون به مخالفت با رزم اراء ادامه دادند و قادر به درک رقابت او و شاه نشدند. این مخالفت با نظراتی که رزم آراء نسبت به نفت داشت تشدید شد و شاه بهترین سود را از این مخالفت برد. رزم آراء نخست وزیری نبود که به شاه کولی بدهد و دکتر مصدق و آیت الله کاشانی می توانستند او را درجهت برنامه های خود حفظ کنند اما مسئله را درک نکردند. آنها از دیکتاتور شدن رزم آراء می ترسیدند درحالیکه دیکتاتور واقعی در کمین بود. یعنی شاه. در ادامه نخست وزیری رزم آراء او تصمیماتی گرفت که فراکسیون ملی مجلس از آن حمایت کرد و اکثریت وابسته به دربار در مجلس با آن به مخالفت برخاست. یعنی تشکیل یک کمیسیون تصفیه از سوی رزم آراء برای بازنشسته کردن و به خانه فرستادن رجال سیاسی بازمانده از دوران رضاشاه که حالا خود را به دربار شاه جوان چسبانده بودند و مناصب حکومتی را بین خود تقسیم می کردند. مانند سردار فاخر حکمت. در خبرهای این سال خواهید خواند این کشاکش را. دراین میان بیش از همه آیت الله کاشانی و فدائیان اسلام علیه رزم آراء فعالیت می کنند و شاه که حالا از شر قوام السلطنه خود را رها کرده و درجستجوی یک گوش به فرمان برای نخست وزیر است، با آگاهی از این مسئله ترتیب ترور رزم آراء را میدهد. ترور را فدائیان اسلام می کنند اما رابط آن اسدالله علم وزیر کار کابینه رزم آراء است که در کابینه او جاسازی شده بود. روز ترور، علم با اصرار رزم آراء را به مجلس ختمی می برد که قرار است در آنجا ترور شود و می شود. سید ضیاء سیاستمدار کهنه کاری که رضاشاه را سر کار آورد و بعدها تا سال 1340 نزدیک ترین مشاور شاه جوان بود در خاطراتش از روز کودتای رزم آراء می گوید که به دیدار شاه رفته بودم اما او پریشان حال بود. پشت میزش نشسته بود و مرتب با انگشتش روی میز می زد. التهاب داشت و منتظر بود. تا اینکه اسدالله علم وزیر کار کابینه رزم آراء شتابزده وارد اتاق شد و با خوشحالی به شاه گفت "کار تمام شد" و من برق شادی را در صورت شاه دیدم و سپس آرامشی که انتظارش را می کشید. به این ترتیب فدائیان اسلام عامل اجرای تروری شدند که شاه و علم طراح آن بودند. تروری که اگر انجام نشده بود، ای بسا مسیر رویدادهای ایران نوع دیگری می شد. شاه یکبار به رزم آراء گفته بود: نه من احمدشاه هستم و نه شما رضا شاه. اشاره او به ترسش از کودتای رزم آراء بود!

و باز در همین سال شاه می کوشد با تقلب در انتخابات مجلس 17 از ورود مصدق و شمار دیگری از ملیون به مجلس جلوگیری کند. کار به تظاهرات و زد و خوردهای خیابانی می کشد اما سرانجام صندوق های لواسانات را باطل می کنند و مصدق و کاشانی و 10 تن دیگری که شاه نمی خواست آنها به مجلس راه یابند به مجلس راه می یابند. هم مشاوران شاه عاقل تر از مشاوران خامنه ای در کودتای 88 بودند و هم جنبش ملی و آرایش نیروهای سیاسی و سازمان یابی آنها به گونه ای بود که شاه جرات نکرد مخالفان تقلب در انتخابات را سرکوب کند و مصدق را به حبس خانگی بفرستد. کاری که پس از کودتای 28 مرداد کرد و به مسیری بی بازگشت رفت.

انتقال جنازه رضاشاه برای دفن در آرامگاهی که شاه برایش در شهر ری ساخته بود و بعد از انقلاب آیت الله خلخالی آن را ویران کرد، همچنین ازدواج شاه با ثریا از اخبار همین سال است. لغو قانون مطبوعات، ترور احمد دهقان روزنامه نویس جنجالی که در سرمقاله های روزنامه خود مرتب علیه "هژیر" نخست وزیر و بعدا وزیر دربار شاه و مورد حمایت اشرف پهلوی مطلب می نوشت و همچنین قدرت نمائی دادگستری در برابر دادگاه های نظامی که شاه برپا کرده بود و اکنون در جمهوری اسلامی دادگاه های انقلاب تبدیل به همان دادگاه ها شده اند نیز از اخبار این سال است.

یکبار دیگر و برای چندمین بار به همه خوانندگان راه توده توصیه می کنیم، این مرور تاریخ را با دقت بخوانند. هیچ رویدادی مستقل از گذشته نیست. بنابراین امروز ما در دیروز ما قابل پیگیری است و هیچ آینده ای بدون شناخت دقیق از رویدادهای امروز قابل پیش بینی نیست. نمی توان از گذشته بی اطلاع بود و امروز را تفسیر کرد و آینده را پیش بینی!

سال 1329

فروردین

1 - علی منصور رئیس شورای عالی سازمان برنامه از طرف شاه نخست وزیر شد.

2 - عده زیادی از طبقات مختلف مردم در مقابل وزارت کشور اجتماع نمودند و نسبت به آرا صندوق لواسانات اعتراض شدیدی کردند. بین طرفداران و مخالفان ابطال انتخابات صندوق لواسانات زد و خورد شدیدی درگرفت و عده زیادی مجروح و مصدوم شدند.

3 - عریضه سرگشاده ای از طرف احمد قوام (قوام السلطنه) در تهران بین نمایندگان مجلسین و رجال و معاریف و مطبوعات منتشر گردید. در این عریضه قوام به شدت از اعمال شاه نسبت به تشکیل مجلس موسسان و اصلاح بعضی از اصول قانون اساسی انتقاد نموده بود و اقدام شاه را از هر نظر مضر و خطرناک و برخلاف مصالح عالیه کشور دانسته بود و عواقب وخیم برای شاه پیش بینی کرده بود.

4 - ابراهیم حکیمی وزیر دربار به دستور شاه در پاسخ نامه احمد قوام شرح مفصلی تهیه و وی را مسبب بدبختی های چند ساله ایران معرفی نمود و سرانجام لقب "جناب اشرفی" از وی سلب گردید.

5 - انجمن نظارت بر انتخابات تهران، ابطال آراء اتنتخابات لواسانات را تصویب نمود.

اردیبهشت

1 - دادگاه جنائی تهران به ریاست عبدالله معقول و عضویت فلسفی و قاموس مستشاران شعبه اول با حضور هیات منصفه و وکلای مدافع و نماینده دادستان به پرونده اتهامی دکتر مظفر بقائی کرمانی باتهام اهانت به ارتش از طریق روزنامه شاهد رسیدگی کرد. دادگاه جنائی تهران سرانجام حکم به برائت متهم صادر نمود و نوشت که انتقاد در شان نویسنده است و جرم نیست.

2 - دکتر محمد مصدق و شش نفر از نماینگان تهران (که در اعتراض به تقلب در انتخابات قهر کرده بودند ) در مجلس حضور یافتند.

3 - جنازه رضاشاه به تهران انتقال یافت و در مقبره ای که در شهر ری احداث شده بود دفن گردید.

خرداد

1- ساعت 9 و نیم بعد از ظهر احمد دهقان مدیر مجله تهران مصور و نماینده مجلس شورای ملی در عمارت تماشاخانه تهران به ضرب گلوله از پای در آمد و در بیمارستان شماره 2 ارتش پس از یک عمل جراحی در گذشت. قاتل حسن جعفری نام داشت و عضو شرکت نفت ایران و انگلیس در آبادان بود.

2 - اعتبار نامه 11 نفر از نمایندگان تهران درمجلس به تصویب رسید. در مورد اعتبار نامه آقای سید ابوالقاسم کاشانی مذاکراتی به عمل آمد ولی رای گیر نشد.

3- بنا به دعوت و اصرار دولت، آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی که پس از واقعه 15 بهمن ماه 1327 (تیراندازی به شاه در دانشگاه تهران) به لبنان تبعید شده بود در میان شور و هیجان و استقبال و تظاهرات پرشکوه مردم تهران مخصوصاعلمای اعلام، اعضای جبهه ملی، اصناف، بازرگانان وارد فرودگاه مهرآباد شد. در مسیر آیت الله مردم در صفوف مختلف ایستاده و ابراز احساسات می کردند. این استقبال تا آن تاریخ در ایران سابقه نداشت.

4- نامه احمد قوام در پاسخ وزیر دربار در میان رجال و روزنامه نگاران و نمایندگان توزیع شد. در این نامه قوام شرح مفصلی نوشته و طبق قانون اساسی اختیارات شاه را تشریح نموده بود و به وی نصیحت کرده بود از حدود قانون اساسی تجاوز نکند. نسبت به دارائی شاه و اعمال وی انتقاد شده بود.

5-جمعیت ایرانی هواداران صلح در تهران تشکیل گردید. موسسین جمعیت عبارتند از ملک الشعرای بهار، حائری زاده، احمد لنکرانی، دکتر شایگان، دکتر محمد علی حکمت، محمد رشاد، محمود هرمز، مهندس قاسمی. روزنامه نصیحت ارگان جمیعت قرار گفت.

تیرماه

1- بامداد امروز علی منصور از نخست وزیری کناره گیر کرد و فرمان ذیل برای سپهبد علی رزم آراء رئیس ستاد ارتش از طرف شاه صادر شد:

"جناب حاج علی رزم آراء نخست وزیر: نظر به اطمینانی که بر کفایت و لیاقت شما داریم به موجی این دستخط شما را به سمت نخست وزیر منصوب و مقرر می داریم که در تعیین هیات وزیران اقدام و مطابق برنامه جدیدی که اصول حکومت ملی را کاملا تامین نمایند با کمال جدیت و فعالیت تحولات اجتماعی را که منظور نظر است به موقع اجرا گذارید. شاه"

2- سپهبد رزم آراء نخست وزیر برای معرفی هیات دولت در جلسه مجلس شورای ملی حضور یافت. هنگام ورود نخست وزیر و وزراء به مجلس دکتر مصدق، بقائی، مکی، آزاد، صالح، نریمان و شایگاه خطاب به نخست وزیر فریاد نمودند برای چه آمده ای؟ ملت ایران زیر بار دیکتاتور نمی رود. از مجلس بیرون برو. دکتر مصدق در مقابل هیات دولت با تشنج و فریاد بلند اعتراض می کرد و بیهوش شد. دراتاق دیگری او را به هوش آوردند و دوباره به مجلس آمدند و به سختی نسبت به دولت جدید اعتراض می کرد. در این موقع نخست وزیر در میان هیاهو و تظاهرات سخت مخالفین هیات دولت را معرفی کرد.

3- آیت الله کاشانی و جبهه ملی اعلامیه هائی علیه نخست وزیری رزم آراء صادر کردند.

4-عده کثیری از موافقین و مخالفین دولت در میدان بهارستان اجتماع کردند و هنگام خروج اعضای دولت از مجلس تظاهراتی له وعلیه نمودند و بین طرفین و ماموراین انتظامی زدوخورد شد و جمعی مجروح و مصدوم شدند وعده ای نیز دستگیر و زندان افتادند.

5- در جلسه امروز مجلس شورای ملی پس از ایراد سخنان مخالفین و موافقین به دولت اخذ رای به عمل آمد که از 107 نفر عده حاضر در جلسه 93 نفر رای اعتماد به دولت دادند. دحتر مصدق، بقائی، مکی، حائری زاده، صالح، آزاد، شایگاه و معظمی رای مخالف دادند و سه رای هم ممتنع بود. در همین جلسه به هنگام نطق نخست وزیر مخالفین بشدت اعتراض کرده جلوی صندلی های خود را شکستند.

6- رزم آرا از مجلس سنا رای اعتماد گرفت. از 49 نفر عده حاضر 35 نفر به او رای دادند و 14 سناتور مخالف یا ممتنع بودند.

مرداد

1 - به دستور نخست وزیر فقراء و ولگردان تهران به وسیله ماموران پلیس جمع آوری شدند و در باغ امین آباد به آنها سکنی دادند.

2- به دستور نخست وزیر مردم موظیف شدند برای سوار شدن به اتوبوس های شهری در صفوف منظم قرار گیرند تا حقی از آنها زائل نشود

3 -- به دستور نخست وزیر بوق زدن اتومبیل ها در تهران و شهرها ممنوع شد.

4 - سید حسن امامی امام جعه تهران هنگام عبور از میدان شمس العماره مورد حمله شخصی بنام نبی الله اکبری قرار گرفته با ضربات دشنه سر و صورت و دست وسینه او به شدت مجروح می شود. فورا دکتر امامی را به بیمارستان نجمیه منتقل کرده تحت عمل جراحی قرار دادند ولی دست و صورت او فلج شد.

5 - دکترمحمد سجادی رئیس هیات تصفیه کارمندان دولت پس از کسب اجازه لیست کارمندان تصفیه دولت را اعلام نمود. بموجب این لیست عده ای در بند "ج" قرار گرفته بودند. مشمولین این بند صلاحیت خدمت دردستگاه دولتی را نداشته بایستی اخزاج شوند. پس از انتشار این لیست هیجان وفعالیت شدیدی در میان حاکمه و مجلسین ایجاد شد زیرا نام عده زیادی از سناتورها، نمایندگان مجلس، استانداران، فرمانداران و قضات و امراء در بند ج آمده بود.

شهریور

1 - بدستور نخست وزیر عده ای از قضات دادگستری مامور تشکیل انجمن های ایالتی و ولایتی در چند استان شدند.

2 - در جلسه امروز مجلس سپهبد رزم آرا نخست وزیر پیرامون تصمیمات هیات تصفیه سخن گفت وافزود چهار صد نفر از افراد تصفیه شده بازنشسته شدند و بقیه نیز اخراج خواهند شد ولی در مورد وزیران، قضات و نمایندگان مجلس دولت با اشکالات مهمی مواجه است و باید راه حل ارائه شود. دراین جلسه دکتر مصدق و نریمان درتائید و اجرای لیست صحبت کردند وعده زیادی از نمایندگان مجلس هیات تصفیه را تقبیح نمودند. سردار فاخر حکمت که در لیست ج قرار داشت از خود دفاع نموده و سرانجام گریه کرد ودکتر بقائی اشک او را اشک تمساح خواند.

3 - مجلس شورا ی ملی طی ماده واحده ای تصمیمات هیات تصفیه را لغو و بی اثر گردانید.

4 - حکم اعدام حسن جعفری قاتل احمد دهقان از طرف دادگاه عالی جنائی به اکثریت صادر شد.

5 - بین سردار فاخر حکمت رئیس مجلس و دکتر محمد مصدق نماینده اول تهران براساس تصمیمات هیات تصفیه مشاجره شدیدی پیش آمد که موجب تعطیل جلسه شد.

6 - درجلسه امروز مجلس دکتر مصدق نسبت به لغو تصمیمات هیات تصفیه اعتراض نمود و به اظهارات سردار فاخر پاسخ داد که در نتیجه جلسه متشنج گردید.

مهر ماه

1 - مراسم نامزدی ثریا اسفندیاری با شاه در کاخ مرمر انجام گرفت.

2 - طرح همکاری استفاده از اصل 4 ترومن به مبلغ پانصد هزار دلار بین نسخت وزیر و سفیرامریکا امضاء شد.

آبان

1 - پرونده سران و اعضای حزب توده که در دادگاه جنائی شماره 2 فرمانداری نظامی رسیدگی و حکم به محکومیت آنها صادر شده بود برحسب شکایت متهمین به شعبه یک دادگاه جنائی دادگستری احاله گردید و دادگاه قرار عدم صلاحیت رسیدگی صادر کرد و براثر تقاضای فرجامی متهمین پرونده از دیوان کشور به دادگاه مذکور ارجاع گردید.

2 - نخست وزیر، امان الله اردلان به سمت وزیر کشور اسدالله علم را به سمت وزیر کار معرفی کرد. (علم با فشار شاه به کابینه رزم آراء تحمیل شد تا هم چشم و گوش شاه در کنار رزم آراء باشد وهم در صورت نیاز ترتیب ترور او را بدهد که سرانجام نیز چنین شد- راه توده)

آذرماه

1 - دادگاه جنائی تهران نسبت به پرونده متهمین حزب توده قرار صادر کرد. بموجب این قراردادگاه نظامی و دادستان ارتش حق رسیدگی و صدور کیفر خواست نداشته اند و کلیه تصمیمات آنها ملغی الاثر می باشد و مرجع صالح برای رسیدگی به این پرونده دادسرای استان تهران می باشد.

ساعت 8 و نیم بامداد امروز شخصی با لباس سرهنگ دومی به اتفاق هشت نفر دیگر ملبس به لباس گروهبانی ارتش در کامیونی که دارای علائم ارتشی بوده است به زندان قصر می روند و به ستوان یکم قبادی افسر نگهبان (عضو سازمان نظامی حزب توده یاران- راه توده) اطلاع میدهندکه برای بردن زندانیان سیاسی به دادگاه آمده اند. کامیون به محموط زندان وارد می شود و با موافقت ستوان یکم محمد زاده افسر نگهبان (بعدها با نام مستعار "اخگر" عضو رهبری حزب توده ایران شد و در قتل عام زندانیان سیاسی در سال 67 اعدام شد!) اطلاع میدهند که برای بردن زندانیان سیاسی به دادگاه آمده اند. کامیون به محوطه زندان وارد می شود وبا موافقت ستون یکم محمد زاده افسر نگهبان داخلی زندان زندانیان ذیل را تحویل گرفته و به اتفاق دو افسر مذکور خارج می شوند: دکتر محمدیزدی، دکتر جودت (اعدامی قتل عام 67)، دکتر کیانوری، اکبر شاندرمنی، احمد قاسمی، صمد حکمی، روزبه (عضو هیات رهبری سازمان نظامی حزب توده ایران) و علوی. همین که مدتی از خروج زندانیان می گذرد و معاودت آنها به زندان به طول می انجامد مامورین زندان مراتب را به شهربانی اطلاع میدهند. از ستاد ارتش و شهربانی برای دستگیری زندانیان فعالیت آغاز می شود و درعین حال انعکاس خبر فرار زندانیان سیاسی در تمام محافل با حیرت تلقی شد.

2 - دکتر شایگان ومحمود نریمان درجلسه امروز امجحلس در باره ملی شدن صنعت نفت به تفصیل سخن گفتند.

3 - دانشجویان دانشگاه در صفوف منظم و شعار "نفت ایران باید ملی شود" در میدان بهارستان اجتماع نمودند و درباره ابطال قرار داد 1933 و استیفای حقوق ملت از نفت جنوب سخن گفتند. (این تظاهرات را سازمان جوانان حزب توده ایران سازمان داده بود)

دیماه

1 - برحسب دعوت و اعلامیه آیت الله کاشانی میتینگ بزرگی با حضور بیش از چند هزار نفر از طبقات مختلف در مسجد شاه تشکیل گردید. ناطقین در مورد ملی کردن صنعت نفت و ابطال قرار داد 1933 سخنرانی کردند.

2 - دکتر حسین فاطمی مدیر روزنامه باختر امروز از زندان آزاد گردید.

3 - علی رزم آرا نخست وزیر در جلسه خصوصی مجلس پیرامون ملی شدن صنعت نفت سخن گفت و افزود ایران دارای آن قدرت صنعتی نیست که بخودی خود استخراج نفت نموده در بازارهای دنیا بفروشد. رزم آرا صریحا گفت که ملی کردن صنعت نفت بزرگترین خیانت است.

4 - برحسب دعوت آیت الله کاشانی میتینگ عظیمی با حضور چند هزار نفر درمیدان بهارستان تشکیل گردید و ناطقین هر دسته با احساسات شدیدی علیه اقدامات دولت و شرکت نفت و تضییقاتی که بدین منظور بر مطبوعات وارد می گردد سخنرانی شایان تحسین نمودند.

5 - به مناسبت مخالفت رزم آرا و فروهر وزیر دارائی به ملی شدن صنعت نفت میتینگ های عظیم از طریف طبقات مختلف برپا شد و اعلامیه هائی انتشای یافت. مطبوعات نیز در حد خود به دولت حملات شدیدی نمودند.

6 - بموجب طرحی که در مجلس تصویب شد کلیه قوانین مطبوعاتی به جز قانون محرم 1326 لغو شد.

7 - کلیه مدیران مطبوعات متحصن درمجلس و نمایندگان اقلیت مجلس که در قبال تضییقات دولت نسبت به مطبوعات در مجلس متحصن شده بودند از تحصن خارج شدند.

بهمن ماه

1 - قانون جدید حکومت نظامی در مجلس تصویب شد. بموجب این قانون اعلام حکومت نظامی در هر نقطه ایران بایستی با تصویب مجلسین باشد.

2 - حسن وثوق الدوله رئیس الوزرای اسبق ایران و عاقد قرارداد 1919 با انگلستان در سالن 78 سالگی در تهران در گذشت. وثوق الدوله ادیب و شاعر بود و چندی ریاست فرهنگستان ایران را نیز برعهده داشت.

3 - ابراهیم حکیمی وزیر دربار و انوشیروان سپهبدی رئیس تشریفات دربار مستعفی شدند.

اسفند

1 - میتینگ عظیمی از طرف جمعیت فدائیان اسلام در مسجد شاه برپا شد. در این میتینگ علیه مظالم شرکت نفت ایران و انگلیس و لزوم ملی شدن صنعت نفت بیانات وتظاهرات هیجان انگیزی به عمل آمد و رزم آرا به شدت مورد انتقاد قرار گرفت.

2 - قبل از ظهر امروز سپهبد رزم آراء نخست وزیر در مسجد شاه به قتل رسید. نسخت وزیر که در معیت اسدالله اعلم وزیر کار برای شرکت در مجلس ختم آیتالله فیض در مسجد شاه حضور یافته بود در حیاط مسجد توسط خلیل طهماسبی به ضربه سه گلوله کشته شد. طهماسبی عضو جمعیت فدائیان اسلام بود و دراولین بازجوئی به قتل اعتراف کرد و گفت چون رزم آراء خائن بود او را کشتم. جسد نخست وزیر فورا به بیمارستان سینا حمل گردید. (رزم آراء با سواد ترین نظامی ارتش بود که سابقه ارتباط با سیاسیون را نیز داشت). جنازه رزم آرا در کمال سردی مشایعت شد و در مقبره خانوادگی واقع در باغ طوطی در حضرت عبدالعظیم دفن گردید.

3 - آیت الله کاشنانی طی یک مصاحبه با خبرنگاران خارجی قتل رزم آراء را واجب دانست و خلیل طهماسبی را منجی ملت ایران معرفی کرد

4 - بعد از ظهر امروز میتینگ بزرگی در میدان بهارستان به مناسبت قتل رزم آرا برپا شد. در این اجتماع حسین مکی و دکتر بقائی ضمن ایراد سخنانی کشتن رزم آراء را به ملت ایران تبریک گفتند.

5 - مجلس شورایملی به نخست وزیر حسین علاء ابراز تمایل نمود.

- 6جلسه امروز مجلس شورای ملی طرح ملی شدن صنعت نفت را به اتفاق آرا به تصویب رساند. از طرف تماشاچیان تظاهرات بسیار شدید و دامنه دار انجام گرفت و پس از تعطیل مجلس سر و صورت نمایندگان توسط مردم غرق در بوسه شد.

7 - بمناسبت تصویب ملی شدن نفت مردم در تهران و شهرستان ها به چراغانی پرداخته و تظاهرات زیادی از خود بروز دادند.

8 - ظهر امروز دکتر عبدالحمید زنگنه رئیس دانشکده حقوق و وزیر سابق فرهنگ هنگام خروج از دانشکده هدف گلوله شخصی به نام نصرت الله قمی قرار گرفت و به سختی مجروح گردید و به بیمارستان انتقال یافت.

9 - مجلس سنا در جلسه امروز خود رای مجلس شورای ملی را در مورد ملی شدن صنعت نفت تائید کرد و شاه در همان روز قانون را امضا کرد.

10 - طبق تصمیم هیات وزیران برای مدت دو ماه حکومت نظامی در تهران و حومه بر قرار گردید.

11 - سرتیپ عبدالحسین حجازی معاون ستاد ارتش و فرمانده دانشکده افسری به فرمانداری نظامی و ریاست شهربانی منصوب شد. (اوبعدها به درجه ارتشبدی رسید و درجریان یک خودکشی مشکوک و سئوال برانگیز در خانه اش با شلیک گلوله کشته شد. این واقعه یکی از بحث انگیز ترین حوادث دهه 1340 بود که رژیم شاه اجازه انتشار جزئیات ماجرا و کنجکاوی مطبوعات را نداد. بعدها چند تن از ژنرال های شاه پس از سقوط رژیم اشاره کردند که حجازی که به ریاست ستاد کل نیروهای مسلح نیز رسیده بود قصد کودتا داشت و شاه او را به بهانه دچار شدن به بیماری فراموشی ازکار برکنار و خانه نشین کرد وسرانجام نیز در خانه به ضرب گلوله کشته شد(.

لینکهای شماره های گذشته:

1 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/desamr/862/bala.htm

2 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/desamr/863/bala.html

3 – https://www.rahetudeh.com/rahe.../2022/janve23/864/bala.html

4 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/865/bala.html

5 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/866/bala.html

6 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/867/bala.html

7 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/868/bala.ht

8 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/febrie23/869/bala.htm

9 – http://www.rahetudeh.com/rahe.../2022/febrie23/870/bala.html

10 – https://www.rahetudeh.com/.../2022/febrie23/index871.h

11 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/mars/872/bala.ht