راه ابریشم نوین – بخش سی و دوم

راه ابریشم

کلید همگرایی

و پیشرفت

کشورهای آفریقا

برگردان: م. مهرجو

ابتکار کمربند و جاده در آفریقا (2)

سرمایه گذاری ها

میان سال‌های 2000 تا 2014، کشورهای آفریقایی برای رهایی از وابستگی به "صندوق بین‌المللی پول" و "بانک جهانی" با کمک چین، وام های خود را به این کشورتا 100 میلیارد دلار افزایش دادند. وام های نهادهای سرمایه داری به انجام دگرگونی در ساختارهای اقتصادی و سیاسی گره خورده بود که این دولت ها هر روز کمتر گرایشی به انجام آن داشتند. از سال 2016 تا 2020، همه سرمایه گذاری در پروژه های زیرساختی در آفریقانزدیک به 200 میلیارد دلار رسید. آنگولا، اتیوپی، زامبیا، جمهوری دموکراتیک کنگو و سودان بدهکارترین کشورها بودند.

بر پایه گزارش های وزارت خارجه چین، در سال 2020، 31.4 درصد از همه پروژه های زیرساختی قاره آفریقا در دست بنگاه های چینی جای دارند. در این میان آفریقای جنوبی با 14 درصد، جمهوری دموکراتیک کنگو با 12.5 درصد، آنگولا با 6.5 درصد، زامبیابا 6.5 درصد، اتیوپی با 5.6 درصد و غنا با 4.1 درصد، بیشترین همکاری را با چین دارند. این سرمایه گذاری ها بیشتر از سوی بخش خصوصی چین انجام شده است، به گونه ای که اکنون آن ها بیش از 3500 بنگاه را پایه گذاری و راه اندازی کرده و میلیونها شغل فراهم کرده اند. از هر پنج کارگر، چهار تن بومی هستند.

در سال 2026، "صندوق پیشرفت چین و آفریقا" راه اندازی شد. این یک صندوق سرمایه گذاری خصوصی چینی است که تنها از سوی"بانک پیشرفت چین" که یک بانک دولتی در چین است، پشتیبانی مالی می شود. آماج های این صندوق انگیزه دادن به بنگاه های چینی برای سرمایه گذاری در ساخت نیروگاه های برق، زیرساخت های حمل و نقل، بهره برداری از کانسارها، کارخانه های تولیدی و سایر بخش ها در آفریقا است. سرمایه نخستین این صندوق یک میلیارد دلار بود که در ششمین نشست "انجمن همکاری چین و آفریقا" در ژوهانسبورگ در سال 2015 به ده میلیارد دلار افزایش یافت. تا سال 2010، صندوق نزدیک به 800 میلیون دلار در 30 پروژه در آفریقا سرمایه گذاری کرده بود. بر اساس ترازنامه ژوئن 2021، 37 کشور از سرمایه گذاری های این صندوق بهره مند شدند.

افزون بر این، "بانک مرکزی چین" (یی. او. سی.)، با بانک های مرکزی آفریقای جنوبی، مراکش، مصر و نیجریهداد و ستدهای ارزی انجام می دهد و بدینگونه به بانک های درگیر یاری می رساند که با سواپ ارزی، خطرهای ناشی ازداد و ستد های ارزی را در میان خود کاهش دهند. در این راستا، رویهم با چهار بانک مرکزی بر روی 37 میلیارد "رنمینبی" پیمان بسته شده است.

همچنین چین"تفاهم نامه " ای در زمینه همکاری برای بازرسی های مالی با هفت کشور آفریقایی مانند مصر، آفریقای جنوبی و نیجریه امضا کرد که پایه ای استوار برای همکاری های مالی دو سویه پایدار و بلندمدت میان چین و این کشورهاپدید می آورد. افزون بر این، چین در آغازبه "بانک پیشرفت آفریقا" و سپس به "بانک بازرگانی و پیشرفت آفریقای شرقی و جنوبی"،"بانک پیشرفت غرب آفریقا" و دیگر بنیادهای مالی چند سویه پیوند خورده است.

در سال 2014، "بانک مرکزی چین" و "بانک پیشرفت آفریقا" یک صندوق مشترک 2 میلیاردی به نام "صندوق رویش همگام آفریقا" (آ.جی. تی. اف.) راه اندازی کردند که در راستای پشتیبانی از امنیت مالی برای سرمایه گذاری ها کار می کند. تا پایان اکتبر 2021، هزینه های 36 پروژه در زمینه های کشاورزی، آب و فاضلاب، ترابری و انرژی در 19 کشور از سوی این صندوق پرداخت شده اند.

در راستای آسان سازی تراکنش های پرداختی در میان کشورهای آفریقایی، از"ساز و کار درگاه پرداخت درون بانکی" (جی. آی. پی.اس.) رونمایی شد که برای تراکنش های مالی فرامرزی در قاره آفریقا بکار گرفته می شود. این سازو کار به بانک های این کشورها این توانایی را می دهد که پرداخت ها و تسویه حساب های بازرگانی خود را به "رنمینبی" انجام دهند. تا سال 2021، 19 کشور آفریقایی به این ساز و کار مالی پیوسته بودند.

در همان هنگامی که همه‌گیریکرونا اقتصاد جهانی را تکان داد و بسیاری از سرمایه‌گذاران را به وحشت انداخت، سرمایه‌گذاری‌های چین در آفریقا از سال 2019 تا کنون 9.5 درصد، یعنی نزدیک به سه میلیارد دلار افزایش یافت، که 2.66 میلیارد دلار آن هم سرمایه‌گذاری مستقیم غیر مالی بود.

این روند همچنان به پیش رفته است،بگونه ای که سرمایه گذاری مستقیم در آفریقا برای هفت ماه نخست سال 2021، 2.07 میلیارد دلار بوده است که اندازه آن از بازه زمانی همسنگ سال 2019 نیز بیشتر شده است.

تاکنون، سرمایه گذاری ها بیشتر بر ساخت و ساز در بخش زیرساخت های راهبردی سرازیر شده است.

در سالهای گذشته، گرایش کشورهای آفریقایی به سرمایه گذاری های صنعتی افزایش یافته است. این کشورها می خواهند به یاری پروژه های زیر ساختی، ازدام خام فروشی رهایی یابند. از این روی چین نیز در این سالها به سرمایه گذاری های سنگین تری در بخش های صنعتی و خدماتی روی آورده است. سرمایه گذاری های چین در کارهای پژوهشی و فناوری، ترابری، انبارداری و خدمات پستی در سال 2020 در سنجش با سالهای پیشین، به بیش از دوبرابر افزایش یافته است..

بر پایه گفتگوها و راهکارهای هشتمین نشست "انجمن همکاری چین و آفریقا"، دولت چین، به بنگاه های چینی رهنمود خواهد داد تا در سه سال آینده، دست کم 10 میلیارد دلار در آفریقا سرمایه گذاری کنند. این سرمایه گذاری ها ده پروژه اقتصاد دیجیتال و ده پروژه پیشرفت سبز، نگهداری و نگهبانی از محیط زیست و آب وهوا را در بر خواهد گرفت.

بانک جهانی یک ارزیابی از سرمایه گذاری های چین انجام داد. بر پایه گزارش این بانک، تا سال 2018، سرمایه گذاری چین در آفریقا تنها نزدیک به 3 درصد از همه سرمایه گذاری جهانی بوده است.

سرمایه گذاران دیگر کشورها، به کشورهای تنگدست که دارای دشواری ها و درگیری های سیاسی و اجتماعی هستند، نمی روند. چین به گونه ای دیگر کار می کند و تلاش می کند تا با سرمایه گذاری در کشورهای تنگدست و درگیر تنش، یاری برساند تا آنها بر دشواری ها چیره شوند و راه پیشرفت را در پیش بگیرند. البته سرمایه گذاران چینی نیز به دنبال سود خود هستند ولی انگیزه آنها تنها سود جویی نیست.

منطقه آزاد بازرگانی پان آفریقایی

جمهوری خلق چین از سال 2009 بزرگترین همکار بازرگانی آفریقا بوده و در سال 2020 بیش از21 درصد از بازرگانی خارجی این قاره را در دست داشته است. با گذشت سالها، ساختار بازرگانی چین با آفریقا نیزدگرگون شده است و کالاهای صنعتی بیشتر و مرغوب تری ساخته می شود که اکنون نیمی از واردات چین به آفریقا را در بر می گیرد.

از سوی دیگر، چین نیز به گونه ای فزاینده کالاهای فرآوری شده را از آفریقا وارد می کند و این وزن صادرات آفریقا را در پیوند با مواد خام دگرگون کرده است. 97 درصد از کالاهای ساخت آفریقا به چین، بدون تعرفه گمرکی وارد می شود تا دسترسی کالاهای کشاورزی و صنعتی آفریقایی به بازار چین را آسان کند. واردات خدمات نیز افزایش یافته است، از سال 2017 میانگین نرخ افزایش خدمات 20 درصد بوده است که به این به معنی ایجاد نزدیک به 400.000 شغل در سال است. بررسی این دگرگونی در بازرگانی چین و آفریقا درشناخت جاده ابریشم نوین سودمند است.

ارزش کالاهای ایلات متحده در بازرگانی با آفریقا در سال 2002 برابر با 21 میلیارد دلار بود که در سال 2019 به 56 میلیارد دلار افزایش یافت. در همین دوره زمانی، بازرگانی چین با آفریقا از 12 میلیارد دلار به 192 میلیار دلار افزایش یافت. یعنی اکنون داد و ستد کالا میان چین و آفریقا نزدیک به چهار برابر آمریکا شده است.

در هشتمین گردهمایی"انجمن همکاری چین و آفریقا" در نوامبر 2021، بنا بر آن شد که تا سال 2024، صادرات آفریقا به چین به تا 300 میلیارد دلارافزایش یابد و در این راستا آسانگیری های گمرکی و اعتبارهای مالی تصویب شد. در باره فرآورده های کشاورزی که می بایستی افزایش یابند، گفته شد که باید ساز و کارهای بازرسی ها و بازبینی این فرآورده ها کاهش یابد و سختگیری های بیهوده کنار گذاشته شود. هم اکنون بازار چین دومین بازار بزرگ فرآورده های کشاورزی آفریقا به شمار می رود.

پیمان نامه "بازرگانی آزاد میان کشورهای آفریقایی" که اتحادیه آفریقا به دنبال آن بود، از ژانویه 2021 بکار بسته شده است. بر پایه این پیمان نامه، 90 درصد کالاها در میان کشورهای این قاره بدون تعرفه گمرکی خرید و فروش می شود. این پیمان نامه گامی بنیادین و بلند از سوی کشورهای آفریقایی برای رهایی از وابستگی بازرگانی با کشورهای آنسوی اقیانوس است. بدینگونه، بخش بزرگی از فرایند ارزش افزوده که در این قاره آفریده می شود و درآمدهایی که از آن بدست می آید، در همانجا می ماند. افزون براین بسیاری از هزینه های ترابری نیز از میان خواهد رفت و نیاز به حمل و نقل این کالاها کاهش خواهد یافت.

همچنین این پیمان نامه بازرگانی آزاد، کار بنگاه های پشتیبانی و لجستیکی را نیز آسانتر و زنجیره های تولید را در آفریقا یکپارچه می کند.

اگر همه آفریقایک منطقه ویژه اقتصادی دیده شود، کالاهای واسطه ای چینی می توانند بدون تعرفه گمرکی برای تولید کالاهای گوناگون در آنجا بکار گرفته شوند و سپس کالاهای تولید شده، یا در بازارهای آفریقایی بفروش برسند و یا به هند و اقیانوسیه و منطقه همکاری اقتصادی فراگیر( آر. سی. ای. پی.)، که پانزده کشور را در شرق آسیا در بر می گیرد، صادر شوند. از همین روی است که بازرگانی چین با آفریقا در سال 2021، یک افزایش 38 درصدی را نشان می دهد و این روند در سالهای آینده نیز دنبال خواهد شد.

در همین راستا یک گروه کاری ویژه برایدرهم تنیدن هر چه بیشتر منطقه آزاد بازرگانی پان آفریقایی در ابتکار کمربند ـ جاده سازمان داده شده است تا از سرمایه گذاری 10 میلیارد دلاری شرکت های چینی در دوره سه ساله آینده پشتیبانی کند و بستری را برای گسترش سرمایه گذاری و همکاری بخش های خصوصی چین و آفریقا فراهم نماید.

چین تا تاکنون 25 منطقه همکاری اقتصادی و بازرگانی را در 16 کشور آفریقایی راه اندازی کرده است. در پایان سال 2020، در این منطقه های اقتصادی 623 بنگاهتولیدی کار می کردند که رویهم 735 میلیارد دلار در آنجا سرمایه گذاری کرده بودند.

این چاره اندیشی ها و راهکارها به داد و ستد 207 میلیارد دلار کالا میان آفریقا و چین در بازه زمانی ژانویه تا اکتبر 2021 انجامید. هرچند نرخ افزایش صادرات آفریقا به چین، بیش از صادرات چین به آفریقا است (32 و 25 درصد)، با اینهمه باز هم صادرات کالاهای چینی به آفریقا بیشتر از صادرات کالاهای آفریقایی به چین است. (121 و 86 میلیارد دلار)

بر پایه شناخت و فهم سیاسی بنیادین دو سویه چین و کشورهای آفریقایی، این شکاف در گذر زمان کاهش خواهد یافت، ولی دگرگونی های ژئواستراتژیک نیز می توانند این روند را تندتر کنند. برای نمونه پیوندهای نزدیکتر استرالیا با ایالات متحده و بریتانیا، چین را به تکاپو انداخت تا واردات سنگ آهن خود را از "داون آندر" کاهش دهد تا از وابستگی خود به استرالیا بکاهد و از باجگیری این کشور در آینده پیشگیری کند. از همین روی چین از پایان سال 2021، گفتگوهایی را در "سیرالئون" برای افزایش واردات سنگ آهن از این کشور انجام داده است.

از سال 1985 که تقاضای خارجی برای سنگ آهن کاهش یافت، پشتیبانی مالی وسرمایه گذاری در کانسارهای سنگ آهن سیرالئون نیز بازایستاد. این کشور سرشار از کانسارهای گوناگون مانند بوکسیت، لیگنیت، کروم، الماس، طلا، گرافیت، کلمبیت، منگنز، مولیبدن، پلاتین، روتیل (اکسید تیتانیوم) و رودیم است.

بازرگانی پان آفریقا در دوره میان سالهای 2000 تا 2017، پیوسته افزایشی ده درصدی داشته است و پس از آن نرخ افزایش بازرگانی 17 و 19 درصد را نیز پشت سرگذاشت. هم اکنون اندازه بازرگانی در درون این قاره نزدیک به 930 میلیارد دلار است که تنها نزدیک به یک چهارم بازرگانی درون اتحادیه اروپاست که اندازه آن بیش از سه تریلیون دلار است. بازرگانی پان آفریقایی اکنون تنها یک سوم جمعیت آفریقا را در بر می گیرد.

بانک جهانی پیش بینی میکند که بر پایه برنامه ریزی های انجام شده، تولید اقتصادی آفریقا در 15 سال آینده دستکم 380 میلیارد دلار افزایش خواهد یافت.

لینکهای شماره های گذشته:

1 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2023/april/875/tarjome.html

2 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2023/april/876/chin.html

3 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2023/april/877/chin.html

4 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2023/may/878/chin.html

5 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2023/may/879/tarjome%20chin.htm

6 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2023/may/880/tarjome%20chin.ht

7 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2023/may/881/tarjome%20chin.htm

8 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2023/may/882/tarjome.html

9 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2023/may/883/tarjome%20chin.htm

10 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2023/jon/884/tarjome.html