تاریخ ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب 57 – بخش 36

نظام استبدادی رضاشاه

یکشبه بر سر او فرو ریخت!

در مرور روز شمار تاریخ ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب بهمن 57 رسیده ایم به سال مهم و پرحادثه 1320. سالی که جنگ دوم جهانی دامن ایران را گرفت و در نیمه آن رضاشاه سقوط کرد و از ایران خارجش کردند. در همین سال پروین اعتصامی، شاعر ایرانی در سن 35 سالگی بر اثر بیماری سل در گذشت. در عراق کودتائی به طرفداری از آلمان هیتلری شد اما شکست خورد و عاملین آن به دامن رضاشاه پناه آوردند! مفتی اعظم فلسطین "محمد امین الحسینی" از بنیانگذاران اخوان المسلمین که حلقه هیتلری به گوش کرده بود پشت پرده این کودتا قرار داشت. (عکس: اسفندیاری نماینده ویژه و اعزامی رضاشاه برای مذاکره و پیوند با هیتلر)

سال 1320

فروردین ماه

1 - نخست وزیر یوگسلاوی پیمان سه جانبه را امضاء کرد.

2 - در عراق یک کودتای نظامی توسط رشید عالی گیلانی انجام گرفت. امیر عبدالله نایب السلطنه جوان آن کشور در سفارت امریکا در بغداد متحصن شد و از آنجا به پایگاه نیروی هوایی انگلیس در جبانیه رفته سپس به بصره منتقل گردید.

رشید عالی گیلانی از نخست وزیران سابق عراق بود و با چهار سرهنگ عراقی همدست شده بود ولی در پس پرده حاج محمد امین الحسینی مفتی اعظم فلسطین باعث حرکت این عده شده بود. رشیدعالی وهمکاران وی از طرفداران آلمان محسوب می شدند.

3 - خانم پروین اعتصامی شاعر برجسته و خوش قریحه معاصر در سن 35 سالگی به بیماری جانسوز سل در گذشت.

4 - یوگسلاوی با شوروی پیمان عدم تعرض منعقد کرد.

5 - آلمان به یوگسلاوی و یونان حمله کرد.

6 - وینستون چرچیل نخست وزیر انگلیس دستور داد هندوستان فورا یک لشکر به بصره اعزام دارد.

7 - شوروی با ژاپن عهد نامه عدم تعرض امضاء کرد.

8 - نیروی مجارستان به یوگسلاوی حمله کردند.

9 - یوگسلاوی به تصرف نیروهای آلمان درآمد.

10 - مجلس عراق امیرعبدالله نایب السلطنه آن کشور را عزل نمود و موقتا شریف شریف را بعنوان نایب السلطنه انتخاب نمود.

11 - قوای انگلیس به طرفداری از نایب السلطنه فراری عراق وارد بصره شد.

اردیبهشت ماه

1 - استالین ریاست شورای کمیسرهای شوروی را عهده دار گردید.

خرداد ماه

1 - راه آهن تهران – شاهرود افتتاح گردید.

2 - وزیر خارجه و وزیر دارائی عراق وارد تهران شدند.

3 - قوای انگلیس وارد بغداد شد.

4 - اعلان انتخابات دوره سیزدهم مجلس منتشر شد.

5 - نیروهای انگلیس به سوریه و لبنان حمله کردند.

تیر ماه

1 - دولت آلمان نازی به شوروی حمله کرد.

2 - دولت ترکیه بی طرفی خود را در جنگ بین آلمان و شوروی اعلام کرد.

3 - خبرگزاری فرانسه آزاد خبری منتشر ساخت مبنی بر اینکه دولت شوروی به ایران با سوء ظن نگریسته و این کشور را مرکزی برای حمله به شوروی می داند.

4 - روزنامه نیوزکرونیکل رضا شاه را به شدت مورد انتقاد قرار داد و وی را وقیح، بد گمان، بی رحم و پول پرست خواند.

5 - بین اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان یک پیمان امضاء شد.

6 - چرچیل و رزولت در اقیانوس اطلس یکدیگر را ملاقات نموده و منشور آتلانتیک را امضاء کردند.

7 - دولتین روس و انگلیس طی تذکاری از دولت ایران خواستار شدند نسبت به اخراج آلمانی ها از ایران اقدام نماید.

مرداد ماه

1 - سفیر ایران در مسکو به وزارت امور خارجه تاکید کرد که شوروی تحت تاثیر دولت انگلستان خواهان اخراج آلمانی های مقیم ایران می باشد.

2 - ستاد ارتش انگلیس به ژنرال ویول فرمانده قوای نظامی هندوستان دستور داد برای حمله به اهداف نظامی تهران نیروهای نظامی لازم به عراق منتقل کند.

3 - دولت ایران به تذکاریه شوروی و انگلستان پاسخ داد و متذکر شد رفتار اتباع بیگانه در ایران تحت مراقبت کامل است.

4 - خبرگزاری فرانسه اعلام نمود ستون پنجم آلمان در ایران و افغانستان تشکیل یافته و قریبا به جمهوری های قفقاز و هندوستان حمله خواهد کرد.

5 - آنتونی ایدن وزیر امور خارجه انگلیس در مجلس مبعوثان نطقی ایراد کرد و درباره سیاست بین المللی و ایران گفت عده زیادی متخصص آلمانی در ایران خطر بزرگی برای آن کشور ایجاد کرده است.

6 - شوروی و انگلستان مجددا از دولت ایران اخراج اتباع آلمان را خواستار شدند.

7 - رادیو لندن اعلام کرد 2500 تا 2700 نفر آلمانی در ایران امنیت همسایگان را بهم می زنند و دراوضاع فعلی ایران مرکز عمده جنگ در آسیا است.

8 - مراسم فارغ التحصیلی بیش از یک هزار افسر در اردوگاه اقدسیه به عمل آمد. افسران این دوره از مرخصی یکماهه محروم شدند. رضاشاه طی نطقی کوتاه اشاره به حوادث قریب الوقوع نمود.

9 - رضا شاه دستور داد کلیه اتباع آلمانی که بوجودشان احتیاج نیست از ایران اخراج شوند.

شهریور ماه

1 - سپیده دم امروز قوای شوروی از شمال و مشرق و قوای انگلستان از جنوب، کشور ایران را مورد حمله زمینی، هوائی و دریائی قرار دادند. در همان لحظات اول، سفیر کبیر انگلیس در منزل علی منصور نخست وزیر حضور یافته طی یادداشتی حمله قوای خود را به کشور ما اعلام نمودند.

2 - علی منصور نخست وزیر به اتفاق جواد عامری کفیل وزارت امور خارجه در کاخ سعد آباد حضور یافته رضا شاه را از حمله دو کشور شوروی وانگلیس به خاک ایران مطلع ساختند و بلافاصله جلسه فوق العاده هیئت وزیران در کاخ سعد آباد با حضور رضا شاه تشکیل شد و موضوع حمله به ایران و نقض بیطرفی مورد بحث و مذاکره قرار گرفت و راه حل هائی برای جلوگیری از بحران ارائه شد.

3 - شهرهای بی دفاع شمال و جنوب توسط هواپیماهای دشمن بمباران شدند و قسمتی از پادگان های شهرها از هم متلاشی شد.

4 - جواد عامری کفیل وزارت امور خارجه به اتفاق اسمیرنوف سفیر کبیر شوروی و سرریدرزبولارد وزیر مختار انگلیس در سعد آباد با رضا شاه ملاقات کردند. نمایندگان دو کشور صریحا اعلام نمودند علت حمله به ایران وجود عده زیادی از اتباع آلمانی در ایران می باشد.

5 - در اثر حمله شدید قوای انگلیس به خلیج فارس ظرف چند ساعت نیروی دریائی ایران مضمحل گردید. در این حمله دریادار بایندر فرمانده نیروی دریائی و ناخدا نقدی رئیس ستاد نیرو و عده ای از افسران و صاحبمنصبان به درجه شهادت رسیدند، و غالب کشتی های ایران طعمه حریق یا غرق شدند.

6 - بعد از ظهر امروز جلسه فوق العاده مجلس شورای ملی تشکیل گردید. علی منصور نخست وزیر گزارش حمله نیروهای خارجی را به ایران به اختصار به اطلاع مجلس رسانید.

7 - به دستور رضاشاه لشکرهای یک و دو پادگان مرکز به خارج از تهران انتقال یافتند و در اطراف تهران حالت دفاعی گرفتند.

8 - رضا شاه طی تلگرافی از فرانکلین روزولت رئیس جمهوری آمریکا درخواست نمود برای تقویت اصول بین المللی و عدالت عمومی و حفظ آزادی ملل با اقدامات موثر نوع پرورانه در رفع تجاوز روس و انگلیس به یک کشور بی طرف و صلح جو اقدام لازم مبذول نماید.

9 - بعد از ظهر امروز قرارگاه کل بزرگ ارتشتاران و ستاد جنگ به ریاست سرلشکر عزیزالله ضرغامی تشکیل شد. محل ستاد باشگاه افسران تعیین گردید.

10 - چهار دوره از سربازان احتیاط یعنی متولدین 1297 و 1296 و 1295 و 1294 به خدمت احضار شدند.

11 - ستاد جنگ اعلامیه ای صادر نمود و متذکر شد شهرهای تبریز، اردبیل، رضائیه، خوی، اهر، میاندوآب، ماکو، بناب، مهاباد، رشت، حسن کیاده، میانه، اهواز و بندرپهلوی مورد حمله هوائی واقع و تلفات وارده بر مردم غیرنظامی زیاد و نسبت به نظامیان کم است.

12 - بمباران شهرهای بی دفاع و سربازخانه ها ادامه پیدا کرد. قزوین و رشت و تبریز شدیدا مورد حمله هوائی واقع شدند.

13 - در اثر بمباران و حمله قوای شوروی و انگلستان به ایران لشکرهای تبریز، رضائیه، رشت، مشهد، اردبیل، گرگان متلاشی شدند و فرماندهان محل خدمت خود را ترک نمودند.

14 - مردم تهران و غالب شهرهائی که مورد حمله هوائی قرار گرفتند شهر را تخلیه و به اطراف پناه بردند.

15 - غالب مغازه ها در تهران تعطیل شدند و مردم از لحاظ خواروبار دچار مضیقه گردیدند.

16 - مذاکرات دولت ایران با نمایندگان شوروی و انگلیس به توافق نرسید و قوای دو کشور به سرعت به سوی پایتخت در حرکت شدند.

17 - جلسه فوق العاده هیئت دولت با حضور رضا شاه تشکیل شد. علی منصور نخست وزیر گزارشی از اقدامات دو روزه دولت داد و استعفای خود را از نخست وزیری تقدیم نمود. در همان جلسه رضاشاه مجید آهی وزیر دادگستری را به ریاست دولت برگزید ولی آهی از قبول مسئولیت شانه خالی کرد و متذکر شد در این موقع بحرانی مرد با تجربه ای لازم است تا امور را در دست بگیرد و در شرایط موجود محمد علی فروغی واجد شرایط می باشد.

18 - بعد ازظهر امروز جلسه هیئت وزیران در حضور شاه و ولیعهد تشکیل شد و پس از مذاکرات مقدماتی استعفای رضا شاه را صلاح ندانسته او را از این تصمیم برحذر داشتند. شاه قانع نشد و از وزیران خواست تا جلسه دیگری تشکیل داده اتخاذ تصمیم نمایند. هیئت وزیران مجددا با کناره گیری شاه موافقت ننمودند ولی رضا شاه همچنان مصر در استعفا بود.

19 - محمد علی فروغی ( ذکاءالملک ) که قریب شش سال مغضوب و دور از کارهای سیاسی بسر می برد به کاخ سعد آباد احضار و مقام ریاست دولت به او پیشنهاد شد. فروغی بدون هیچ قید و شرطی نخست وزیری را پذیرفت و اولین جلسه هیئت وزیران کابینه قبلی با حضور رضا شاه تشکیل شد و پس از مشورت با شورای عالی نظام چنین اتخاذ تصمیم شد که از هرگونه عملیات مقاومتی خودداری شود و دولت ایران ترک مخاصمه را به اطلاع شوروی و انگلستان برساند.

20 - رضا شاه در کادر وزیران تغییراتی داد. علی سهیلی وزیرکشور به وزارت امور خارجه منصوب شد و جواد عامری کفیل وزارت امور خارجه وزیر کشور شد.

21 - محمد علی فروغی نخست وزیر جدید در منزل خود با سفیر کبیر شوروی و وزیر مختار انگلیس پیرامون ترک مخاصمه مذاکرات مفصلی به عمل آورد. در این مذاکرات علی سهیلی هم حضور داشت.

22 - بامداد امروز جلسه فوق العاده مجلس شورای ملی تشکیل شد. فروغی نخست وزیر جدید ضمن ایراد نطق مختصری برنامه خود را ادامه اصلاحات گذشته و جدیت در حفظ مناسبات حسنه با دول خارجی مخصوصا همسایگان اعلام نمود و وزیران خود را معرفی نمود.

23 - در جلسه امروز هیئت وزیران تصمیم دولت مبنی بر ترک مخاصمه تصویب گردید و قرار شد رسما به دو سفارتخانه ابلاغ شود.

24 - بامداد امروز اسمیرنوف سفیرکبیر شوروی و سرریدرز بولارد وزیر مختار انگلیس در منزل فروغی حضور یافته مذاکرات سابق خود را پیرامون ترک مخاصمه ادامه دادند و شرایط سنگین خود را به اطلاع رئیس دولت رسانیدند.

25 - رضا شاه خانواده خود را به استثنای ولیعهد به اصفهان روانه ساخت. محمود جم وزیر دربار و سرپاس رکن الدین مختاری رئیس شهربانی خانواده سلطنتی را همراهی کردند.

26 - محمد علی فروغی نخست وزیراعلامیه ای خطاب به مردم انتشار داد و طی آن درخواست نمود که همه متانت و خونسردی خود را حفظ نمایند.

27 - از طرف دولت در تهران حکومت نظامی اعلام شد. سپهبد احمد امیراحمدی تنها سپهبد ایران فرماندار نظامی شد و طی اعلامیه ای متذکر گردید عبور و مرور مردم در تهران از ساعت 9 شب به بعد ممنوع است.

28 - در پادگان هوائی قلعه مرغی یک کودتای نافرجام علیه فرمانده نیروی هوائی به وقوع پیوست. کودتا کنندگان سرتیپ احمد خسروانی فرمانده نیروی هوائی و چند تن از فرماندهان را بازداشت نموده امور نیروی هوائی را در دست می گیرند. سرانجام با رسیدن قوای کمکی اعم از پیاده و توپخانه از لشکر یک مرکز و زد و خورد شدید، کودتا کنندگان با دو هواپیما فرار می کنند. در نتیجه شلیک هوائی مردم تهران دچار وحشت و اضطراب شدند.

29 - سرتیپ احمد خسروانی فرمانده نیروی هوائی از کار برکنار شد و سرلشکر کریم بوذرجمهری فرمانده لشکر اول با حفظ سمت سرپرستی نیروی هوائی را عهده دارشد.

30 - هواپیماهای شوروی در تهران و شهرستانها به وسیله هواپیما اعلامیه توزیع نمودند. در این اعلامیه ها که خطاب به کارگران و دهقانان بود وعده هائی برای زندگی بهتر داده شده بود.

31 - شورای عالی نظام دستور مرخصی سربازان وظیفه را تصویب نمود و به مرحله اجرا در آورد و در عوض تصمیم به استخدام سی هزار سرباز پیمانی با ماهی سی و پنج تومان حقوق گرفت.

32 - در اثر تصمیم شورای عالی نظام و ابلاغ آن به واحدهای نظامی تمام پادگان های تهران و شهرها خالی از سرباز شد و سربازان در خیابانها گرسنه و تشنه به راه افتادند و به سوی دهات خود روانه شدند. مقدار زیادی از اثاثیه پادگان ها توسط درجه داران غارت شد.

33 - سفیر کبیر شوروی و وزیر مختار انگلیس طی دو نامه جداگانه شرایط ترک مخاصمه را به دولت ایران اعلام نمودند.

34 - شهر تهران از لحاظ آذوقه سخت در مضیقه قرار گرفت.

35 - در غیاب سرپاس مختاری رئیس شهربانی، سرهنگ عبدالعلی اعتماد مقدم بنا به پیشنهاد سپهبد امیر احمدی سرپرست موقت شهربانی شد.

36 - رضا شاه کلیه امراء امضاء کنندگان طرح مرخصی سربازان وظیفه و استخدام سرباز پیمانی را به کاخ سعد آباد احضار کرد و به آنها نسبت خیانت داد و سرلشکر احمد نخجوان کفیل وزارت جنگ و سرتیپ علی ریاضی رئیس اداره مهندسی ارتش و سرپرست رکن دوم ستاد ارتش را مسبب چنین طرحی تشخیص داد و در نتیجه هر دو نفر را به شدت مجروح و مضروب نمود و پس از خلع درجه آنها را زندانی نمود و دستور داد نامبردگان بابت این خیانت در دادگاه زمان جنگ محاکمه شوند. سایر امراء حاضر در جلسه نیز از شاه کتک خوردند.

37 - سرلشکر محمد نخجوان (امیر موثق) از طرف رضا شاه سرپرست وزارت جنگ شد. شاه دستور داد مقدمات محاکمه افسران را هرچه زودتر فراهم نموده تا محاکمه تحت ریاست شاه انجام پذیرد.

38 - شهرداری تهران برای رفع کمبود نان ورود و خروج آرد و روغن را به تهران آزاد اعلام کرد و نرخ رسمی نان و روغن را ملغی نمود.

39 - جلسه علنی مجلس شورای ملی تشکیل شد. نخست وزیر اعلام کرد هنوز مذاکرات با شوروی و انگلستان پایان نیافته است. فروغی در این جلسه از ترس و وحشت مردم اظهار تاسف نمود و از مردم خواست که به اراجیف و جعلیات توجه نکنند.

40 - رادیوهای لندن و دهلی حملات شدید خود را متوجه رضاشاه نمودند و از اعمال وی در دوران پادشاهی او سخن گفتند. از جمع آوری مال و ثروت او را سرزنش کردند.

41 - فرمانداری نظامی اعلام کرد دکاکین موظفند مفتوح شوند و به فروش اجناس و مایحتاج عمومی بپردازند اگر مغازه ای بدون دلیل تعطیل باشد صاحب آن تحت تعقیب قانونی قرار خواهد گرفت.

42 - جلسه هیئت وزیران در کاخ سعدآباد در حضور رضا شاه تشکیل شد و پاسخ یادداشت دولتین که تهیه و تنظیم شده بود قرائت و مورد بررسی قرار گرفت و توسط علی سهیلی وزیر امور خارجه تسلیم دو سفارتخانه گردید.

43 - به خبرنگاران خارجی اجازه داده شد برای کسب خبر وارد تهران شوند.

44 - رادیو برلن در بخش اخبار فارسی خود تلفات بمباران چند روزه ایران را صدها زن و بچه خواند و اعلام نمود رضاشاه پایتخت را ترک و به اصفهان عزیمت نموده است. روزنامه های اطلاعات و ایران، مطالب رادیوی برلن را تکذیب نمودند.

45 - روزنامه اطلاعات در اثر اصرار و پافشاری وزیر مختار انگلیس توقیف شد.

46 - بامداد امروز رضا شاه پهلوی از سلطنت کناره گیری کرد و عازم اصفهان شد تا به خانواده خود بپیوندد.

47 - محمد علی فروغی نخست وزیر و علی سهیلی وزیر امور خارجه در سفارت شوروی در زرگنده حضور یافته سفیران دو دولت را از استعفای شاه مطلع نمودند.

48 - جلسه فوق العاده مجلس شورای ملی ساعت 11 صبح تشکیل گردید. فروغی استعفا و کناره گیری رضاشاه و برقراری محمد رضا پهلوی را به تخت سلطنت اعلام کرد. در این جلسه سید یعقوب انوار و علی دشتی نمایندگان مجلس علیه رضاشاه سخن گفتند مخصوصا برای بازرسی جواهرات سلطنتی تکالیفی برای دولت تعیین کردند.

49 - جلسه فوق العاده مجلس شورای ملی جهت اجرای سوگند شاه جدید تشکیل یافت. شاه در نطق خود وعده داد شاه قانونی خواهد بود و اصول قانون اساسی را رعایت خواهد کرد و افزود اگر در گذشته اجحافی شده باشد برطرف و جبران خواهد شد.

50 - امروز در زندان قصر شورش شد و عده ای از زندانیان با باز کردن درهای زندان قصد خروج داشتند که توسط یک گروهان از واحد حکومت نظامی به مسلسل بسته شدند و ده ها نفر مقتول و مجروح شدند.

51 - سرپاس رکن الدین مختار رئیس شهربانی از کار معزول شد.

52 - پاسیار(سرهنگ) رادسر به کفالت شهربانی کل کشور منصوب شد.

53 - سرلشگر احمد نخجوان و سرتیپ علی ریاضی که توسط رضا شاه مضروب و زندانی و خلع درجه شده بودند از زندان آزاد و از آنها اعاده حیثیت شد.

54 - قوای نظامی شوروی و انگلستان وارد تهران شدند.

55 - طبق عرف پارلمانی محمد علی فروغی از نخست وزیری استعفاء داد و مجلس مجددا به او ابراز تمایل نمود و فرمان صادر گردید.

56 - کلیه اتباع آلمان و ایتالیا ایران را ترک کردند.

57 - رضا شاه در اصفهان کلیه اموال خود را اعم از منقول و غیر منقول و نقدینه به محمد رضا پهلوی در مقابل یک سیر نبات هبه کرد. دکتر سجادی وزیر راه و قوام الملک شیرازی مامور اجرای این برنامه بودند. موجودی نقدی رضا شاه در حسابهای بانکی ششصد و هشتاد میلیون ریال و تعداد املاک او متجاوز از 5200 رقبه بود.

58 - از طرف مجلس شورای ملی هیئتی از نمایندگان برای رسیدگی و معاینه جواهرات سلطنتی تعیین شدند.

مهر ماه

1 - مجلس شورای ملی پیرامون برنامه دولت به بحث و مذاکره پرداخت. اکثر نمایندگان از اوضاع گذشته ایران که خود دخیل در آن بودند گله گذاری کردند.

2 - علی اصغر فروزان شهردار تهران از خدمت معاف شد و به جای وی مصطفی قلی رام شهردار گردید.

3 - اداره کل امنیه مملکتی که در سال 1318 منحل و تشکیلات آن ضمیمه واحدهای ارتشی شده بود مجددا تاسیس گردید و سرتیپ فضل الله زاهدی در راس این سازمان قرار گرفت.

4 - ماموریت سانسور نامه ها در ادارات پست و صندوقهای پستی برداشته شدند.

5 - گرفتن پروانه مسافرت از اداره کل شهربانی ملغی گردید و مردم از این تاریخ میتوانند به هر شهری که مایل باشند مسافرت نمایند.

6 - آقای تقی طائر بجای دکتر عیسی صدیق به ریاست اداره کل تبلیغات و انتشارات تعیین گردید.

7 - روسای املاک اختصاصی و کارخانجات اختصاصی به تهران احضار شدند.

8 - از طرف دولت حاج سید نصرالله تقوی رئیس دیوانعالی کشور، نصرالملک هدایت رئیس دیوان محاسبات، حسین علاء، ابراهیم حکیمی برای رسیدگی به جواهرات سلطنتی تعیین شدند که به اتفاق نمایندگان منتخب مجلس وظایف خود را انجام دهند.

9 - سید حسن تقی زاده به سمت وزیر مختار ایران در لندن تعیین گردید.

10 - بامداد امروز شاه سابق ایران به اتفاق خانواده خود به کشتی بندرا در آبهای بندر عباس سوار شدند و کشتی به سوی نقطه نامعلومی حرکت کرد.

11 - علی وکیلی نماینده مجلس که از وی در سال قبل سلب مسولیت شده و پس از محاکمه محکوم به دو سال زندان شده بود در تجدید نظر تبرئه و به مجلس بازگشت.

12 - هیئتی از طرف دولت تعیین گردید تا کلیه اموال شاه سابق را اعم از منقول و غیر منقول تحویل بگیرند.

13 - حسین اعلاء به ریاست بانک ملی ایران منصوب شد.

14 - هیئت موسس حزب توده ایران در منزل سلیمان محسن اسکندری تشکیل شد و اعضاء کمیته مرکزی موقت را به این شرح تعیین نمود. سلیمان میرزا اسکندری، عباس اسکندری، ایرح اسکندری، رضا روستا، دکتر مرتضی یزدی، دکتر رضارادمنش، دکتر محمد بهرامی، بزرگ علوی، علی امیرخیزی.

15 - سرلشگر مرتضی یزدان پناه به ریاست ستاد ارتش برگزیده شد و سرلشگرضرغامی رئیس سابق ستاد فرمانده دانشکده افسری گردید.

16 - تعلیمات نظامی در دانشکده ها و دبیرستانها موقوف گردید همچنین پیشاهنگی هم اختیاری شد.

17 - به پیشنهاد وزارت دارائی و تصویبنامه هیئت وزیران نرخ لیره به 140 ریال و نرخ دلار به 35 ریال افزایش یافت.

18 - دکتر علی امینی به معاونت وزارت دارائی انتخاب شد.

19 - جواد عامری وزیر سابق امور خارجه و کشور به ریاست شرکت سهامی بیمه منصوب گردید.

20 - رضا شاه پادشاه سابق ایران که روز چهارم مهر با کشتی پستی بندرا به سوی نامعلومی حرکت کرده بود در جزیره موریس واقع در اقیانوس هند که جزء مستملکات انگلستان است وارد شد و مکلف گردید در همانجا سکونت نماید.

21 - در جلسه امروز مجلس شورای ملی شیخ الاسلام ملایری طی نطق قبل از دستور از شهادت سید حسن مدرس سخن گفت و تقاضا نمود عاملین قتل وی محاکمه و مجازات شوند.

آبان ماه

1 - قوای آلمان به 37 مایلی شمال مسکو رسید.

2 - در ارتش تصفیه دامنه داری صورت گرفت و غالب امراء دوره رضا شاه بازنشسته شدند.

3 - لایحه قانونی برای استرداد املاک مغضوبه از طرف شاه سابق به مجلس داده شد.

4 - به دستور دکتر جلال عبده دادستان دیوان کیفر سرپاس مختاری رئیس سابق شهربانی در کرمانشاه توقیف و به تهران اعزام شد همچنین پاسیار راسخ رئیس سابق زندان بازداشت شد.

5 - دولت سیستم جیره بندی را درتمام کشور به مرحله اجرا درآورد و در اختیار مردم کوپن قرار داد. این کوپن ها شامل نان، قند و شکر، چای و سایر خواروبار خواهد بود.

6 - پاسیار نیرومند رئیس زندان شهربانی از شغل خود منفصل و تحت تعقیب کیفری قرار گرفت.

آذر ماه

1 - جنگ بین ژاپن از یک طرف و آمریکا و انگلیس از طرف دیگر آغاز شد. هواپیماهای جنگی ژاپن دفعتا جزایر هونولولو، سنگاپور، هاوایی و بندر مانیل را بمباران کردند همچنین هواپیماهای ژاپن کشتی های جنگی و تجاری آمریکا را در اقیانوس کبیر مورد حمله قرار دادند. در اقیانوس کبیر بین کشتی های جنگی ژاپن و نیروی دریایی آمریکا و انگلیس جنگ شدیدی آغاز شد.

2 - دولت پیمان اتحاد بین دولتین ایران و اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان را طی ماده واحده به مجلس شورای ملی تسلیم نمود.

دی ماه

1 - علی منصور نخست وزیر سابق به استانداری خراسان منصوب شد.

2 - نیابت تولیت آستان قدس رضوی به علی منصور استاندار خراسان واگذار گردید.

3 - سلیمان اسدی نماینده پبشین مجلس شورای ملی که چندی در زندان و تبعید بسر می برد به ریاست اداره کل انتشارات و تبلیغات منصوب گردید.

بهمن ماه

1 - نخستین شماره روزنامه مردم ارگان مرکزی حزب توده ایران به سردبیری عباس نراقی و هیئت تحریریه مرکب از مصطفی فاتح، ایرج اسکندری، بزرگ علوی و انور خامه منتشر گردید.

2 - ژاپنی ها بندر سنگاپور را تصرف کردند.

اسفند ماه

1 - روزنامه سیاست به صاحب امتیازی و مدیریت عباس اسکندری در تهران انتشار یافت.

2 - محمد علی فروغی نخست وزیر چون رای اعتماد به مجلس را کافی برای ادامه زمامداری خود ندانست از نخست وزیری استعفا داد.

3 - عده ای از نمایندگان مجلس در منزل فروغی حضور یافته و با وی برای ادامه زمامداری مذاکره کردند ولی فروغی همچنان از قبول مسولیت استنکاف ورزید.

4 - فروغی از تهران خارج و خود را در محلی مخفی نمود.

5 - اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان تمایل خود را نسبت به زمامداری علی سهیلی ابراز کردند.

6 - محمد علی فروغی به سمت وزیر دربار تعیین شد.

-------------

پاورقی مربوط به ماه آذر – انتخابات دوره سیزدهم مجلس شورای ملی در آخرین روزهای سلطنت رضا شاه انجام گرفت و اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان همان وکلای دوره قبل بودند که با روش خاص دوران گذشته انتخاب شده بودند. دوره سیزدهم در 22 آبان ماه 1320 افتتاح و شروع به کار کرد ولی نمایندگان آرام و مطیع مجلس در این زمان که دیکتاتوری تبدیل به دموکراسی شده بود آنچنان لجام گسیختگی و دخالت در قوه مجریه از خود بروز دادند که در تاریخ پارلمانی دنیا کمتر سابقه داشت.

لینک های شماره های گذشته:

1 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/desamr/862/bala.htm

2 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/desamr/863/bala.html

3 – https://www.rahetudeh.com/rahe.../2022/janve23/864/bala.html

4 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/865/bala.html

5 - https://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/866/bala.html

6 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/867/bala.html

7 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/janve23/868/bala.ht

8 – http://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/febrie23/869/bala.htm

9 – http://www.rahetudeh.com/rahe.../2022/febrie23/870/bala.html

10 – https://www.rahetudeh.com/.../2022/febrie23/index871.h

11 – https://www.rahetudeh.com/rahetude/2022/mars/872/bala.ht