حزب کمونیست و انتخابات رياست جمهوری فرانسه

سوسیالیسم با برنامه: بله

سوسیالیسم در حرف: نه

جعفرپویا

 

تعطيلات تابستانی در فرانسه به پايان خود نزديك می شود و صفحه نخست مطبوعات اين كشور بار ديگر به بحث بر سر انتخابات رياست جمهوری اختصاص يافته است. نظام انتخاباتی و تبليغات پيشاانتخاباتی در فرانسه اصولا بر روی يك مثلث قرار دارد. دو ضلع اين مثلث دو نامزد از جناح راست هستند كه يكی نماينده طيف معتدل و ديگر طيف افراطی تر راست است و ضلع سوم نامزدی از حزب سوسياليست. از دو سال پيش از برگزاری انتخابات اين سه تن تعيين می شوند و تمام تبليغات و تلويزيون و راديو و مطبوعات بسيج می شوند و به كمك انواع و اقسام نظرسنجي‌ها چنين اعلام می كنند كه مردم بخواهند و نخواهند يكی از اين سه تن رئيس جمهور خواهد شد. البته در اين ميان برخلاف نامزدهای راست وضع نامزد حزب سوسياليست معمولا مبهم است. اين نامزد كسی اعلام می شود كه يا فاقد هرگونه برنامه ای است يا برنامه اش با برنامه راست تفاوتی ندارد. آرای اين سه تن بسيار نزديك به يكديگر پیش بینی می شود، بنوعی كه تا روز برگزاری انتخابات هيچ قطعيتی برای پيروزی هيچيك از آنان وجود ندارد. نتيجه اين نظام انتخاباتی حذف جناح راديكال حزب سوسياليست پيش از انتخابات و حذف كمونيست ها در حين انتخابات است. زيرا رهبری حزب سوسياليست، به بهانه جلوگيری از پيروزی نامزد راست افراطی تر، اعلام می كند كه بايد ائتلاف گسترده تری را در نظر گرفت، مواضع را تعديل كرد و نامزدی ارائه داد كه برنامه اش به برنامه راست معتدل نزديك باشد و بنابراين جناح راديكال حزب سوسياليست از عرصه حذف می شود. از سوی ديگر بخش مهمی از مردم كه در انتخابات پارلمانی به كمونيست ها رای می دهند يا برنامه نامزد كمونيست را به خواسته های خود نزديك تر می بينند، از ترس پيروزی نامزد راست در رياست جمهوری به نامزد سوسياليست ها رای می دهند. در فرانسه به اين موضوع "رای مفيد" يا رای اثرگذار می گويند. يعنی رای به كسی كه او را نمی خواهيم ولی چون نسبت به نامزدی كه می خواهيم بخت بيشتری برای پيروزی در برابر رقيب دارد به او رای می دهيم تا رای مان دارای فايده و اثری بوده باشد. بخش مهمی از آرای سوسياليست ها در انتخابات رياست جمهوری همين "رای مفيد" است. در انتخابات آينده، نيكولای سركوزی وزير كشور نماينده راست افراطی تر، دومينيك دويلپن راست معتدل و فعلا خانم سگولن رويال نامزد حزب سوسياليست است. خانم رويال برای آنكه موقعيت خود را در نظرسنجی ها حفظ كند بايد هيچ برنامه متفاوتی ارائه ندهد. به محض اينكه برنامه ای ارائه دهد يا سخنی بگويد كه كمترين انحرافی از منافع طبقه حاكم سرمايه داران بزرگ داشته باشد فورا اعلام می شود كه موقعيت او در نظرسنجی ها سقوط كرده و يك نامزد ديگر از ميان سوسياليست ها بيرون كشيده مي‌ شود و دارای بخت پيروزی اعلام می شود.

آنچه گفته شد جنبه منفی نظام انتخاباتی فرانسه است. اما اين نظام جنبه های ديگری هم دارد كه مبارزه دويست ساله مردم فرانسه آن را به حكومت تحميل كرده است. از جمله امكان حضور نامزدهای متفاوت از احزاب مختلف و استفاده هر چند محدود از امكانات راديويی و تلويزيونی و مطبوعاتی برای احزاب چپ. از اين رو دوران انتخابات رياست جمهوری در فرانسه دوران شديدترين و پرثمرترين مبارزه ها برای اعلام برنامه های مختلف اقتصادی و اجتماعی و بردن آن ميان مردم اين كشور است.

در انتخابات آينده رياست جمهوری فرانسه مانند همه انتخابات گذشته مسئله ائتلاف چپ يعنی كمونيست ها و سوسياليست ها بار ديگر مطرح می شود. دو ديدگاه درباره اين ائتلاف وجود دارد. از نظر حزب سوسياليست ائتلاف بايد بر روی فردی صورت بگيرد كه "بخت بيشتری برای پيروزی» دارد. از نظر كمونيست ها ائتلاف بايد بر روی فردی باشد كه "برنامه ديگری برای پيروزی» دارد. اين دو ديدگاه با هم ناهمساز است به همين دليل بندرت پيش آمده كه كمونيست ها و سوسياليست ها در مرحله اول انتخابات با يكديگر ائتلاف كنند. در گذشته حزب سوسياليست اصولا خواهان چنين پشتيبانی هم نبود زيرا از يكسو می دانست اين پشتيبانی رايگان نخواهد بود و مشروط به ارائه برنامه‌ای متفاوت است و از سوی ديگر بر روی همان "رای مفيد" حساب می كرد. اما اين بار حزب سوسياليست با دو شكست بزرگ مواجه شده است. شكست نخست اين كه نامزد حزب سوسياليست در انتخابات گذشته در همان دور اول در برابر "لوپن" نامزد راست افراطی حذف شد و اصلا به دور دوم راه نيافت.

شكست دوم اين كه حزب سوسياليست در جريان دفاع از قانون اساسی اروپا كه با رای نه مردم فرانسه مواجه شد اعتبار خود را بشدت از دست داد. در اين شرايط حزب سوسياليست ديگر اعتماد به نفس سابق خود را ندارد و يك شكست ديگر در اين ابعاد می تواند به حذف آن از صحنه سياسی بيانجامد. پيش كشيدن يك زن و ايجاد فضای احساسی و تبليغی در حول و حوش وی كه عملا با سكوت نسبت به مسايل حاد جامعه توام است و چسبيدن به مسايل فرعی و حاشيه ای نظير اين كه وی نخستين رئيس جمهور زن فرانسه خواهد بود و مسايل ديگری از اين دست همه در پيوند با اين ضعف حزب سوسياليست و قرار داشتن آن در سمتی است كه قادر به پاسخگويی به خواست‌ها و نيازهای عميق جامعه فرانسه نيست. در اين شرايط و با توجه به ضعف موجود، حزب سوسياليست خواستار آن است كه كمونيست ها از همان دور اول از نامزد سوسياليست پشتيبانی كنند. در وضع پيچيده ای كه بوجود آمده حزب كمونيست فرانسه نيز متقابلا برخلاف گذشته از اعلام نامزد خودداری كرده و گفته است منتظر اعلام برنامه نامزد حزب سوسياليست است. اين موضع در واقع فشار را بر روی سوسياليست ها افزايش می دهد. هفته گذشته پس از سخنرانی خانم سگولن رويال نامزد حزب سوسياليست در اردوی تابستانی اين حزب، ماری ژرژ بوفه دبيركل حزب كمونيست فرانسه در سخنانی گفت: "من در اردوی سوسياليست ها آهنگ های زيبايی شنيدم ولی برنامه ای از زبان خانم رويال نشنيدم."

بدينسان و با شيوه ای كه سگولن رويال و حزب سوسياليست در پيش گرفته از هم اكنون قطعی بنظر می رسد – مگر در شرايط تغيير حاد و پيش بينی نشده - كه در مرحله نخست انتخابات آينده رياست جمهوری فرانسه ائتلافی ميان حزب سوسياليست و حزب كمونيست صورت نخواهد گرفت و هر دو اين احزاب با نامزدهای مستقل وارد عرصه انتخابات خواهند شد. اين برای حزب كمونيست فرصتی برای اعلام طرح ها و انديشه ها و برنامه های آن در ميان مردم فرانسه است. برنامه هايی كه شايد به پيروزی نامزد كمونيست تمام نشود، اما در افكار عمومی آنچنان تاثيری بجا می گذارد كه نمونه های آن را در رای "نه" مردم فرانسه به قانون اساسی اروپا يا جلوگيری از تصويب طرح دستبرد به حقوق جوانان و كارگران تحت عنوان "قرارداد نخستين استخدام" شاهد بوديم.