دهم مهر ماه، سالگرد بنیانگذاری حزب توده ایران است. این سالگرد، امسال به 65 مین سال رسیده است. در عین حال 65 سال از سقوط رژیم دیکتاتوری رضاشاه و 65 سال از خطر سقوط ایران در دامان فاشیسم هیتلری و هم سرنوشت شدن با سرنوشت آلمان هیتلری در جنگ دوم جهانی نیز گذشت!
این رویدادهای تاریخی، در ارتباط با یکدیگر و در کنار یکدیگر مفاهیم و معانی واحدی را شکل می بخشند و اندیشه و تحلیل ارتباط آنها با یکدیگر بمراتب مهم تر از تکرار گزارش گونه آزادی 53 نفر از زندان رضاشاهی، تشکیل جلسه موسسان، تشکیل کنگره اول و یا یاد کرد نام بنیانگذاران تا آخر پایدار حزب توده ایران است. آنها را، اگر هم نسل نوین ایران ندانند و یا نخوانده باشند، می توانند در کتاب ها بخوانند و بیابند، اما گفتن و نوشتن آنچه که بعنوان رابطه آن سه رویداد با یکدیگر مورد اشاره این یادداشت است، برای آگاهی نسل نوین ایران وظیفه توده ای هاست. از دل این رابطه، آن مشی و سیاست و نگرش توده ای بیرون می آید که پیوسته راه توده بر آن پافشاری کرده و آن را برجسته ساخته است. در واقع هویت تاریخی حزب توده ایران نیز در همین مشی و نگرش نهفته است و نه در بودن یا نبودن این و یا آن عضو رهبری حزب و یا رفتن و ماندن آن دیگری. بحث تاریخی حزب برای ادامه حضور در تحولات و رویدادهای ایران نیز از همینجا آغاز شده و ریشه می گیرد.
حزب توده ایران از دل سقوط دیکتاتوری و گشایش فضای سیاسی در کشور بیرون آمد و هر گاه که چنین فضائی در کشور فراهم آید- مانند سال های دهه 1330 و یا سال های اول پس از انقلاب بهمن 1357، شکوفائی توده ای آن نه ممکن، که قطعی است. این امر، صد البته وابسته به آن نکته و یا محور دومی است که بعنوان رویدادهای بهم پیوسته تاریخی به آن اشاره کردیم. یعنی مشی، سیاست و شعارهای تاکتیکی حزب توده ایران برای حضور در تحولات روز و جنبش عمومی مردم ایران. شعار "جبهه ضد فاشیسم" نخستین شعار تاکتیکی حزب توده ایران در آغاز بنیانگذاری آن و در دفاع از استقلال و تمامیت ارضی کشور و همچنین دفاع از آزادی، علیه فاشیسم و دیکتاتوری بود. بعدها "خانه صلح" و شعار "زنده باد صلح" تا چند سال پس از پایان جنگ دوم جهانی نیز ادامه یافت، تا آن زمان که جای خود را به شعارهای روز و برخاسته از جنبش و نیازهای جدید آن داد. شعار "آزادی" و جبهه دفاع از آزادی و مطبوعات آزاد، شعار ملی کردن نفت و کوتاه سازی دست امپریالیست ها از منابع نفتی کشور و... نمونه هائی است از این دست، همانگونه که شعار "جبهه واحد ضد دیکتاتوری" در زمان محمد رضا شاه، جبهه دمکراتیک خلق در انقلاب 57 و ... ادامه آن، همه برخاسته از همان اصول پایه ای حزب توده ایران، یعنی حرکت با زمان و در کنار توده ها و گام به گام با درک آنها از شرایط و کوشش برای بالا بردن این آگاهی بود.
بدین ترتیب، حزب توده ایران از همان ابتدای بنیانگذاری خود، بجای پروازهای رویائی، به حرکت های زمینی پرداخت و بجای "زنده باد سوسیالیسم" و یا "پیش بسوی کمونیسم" و یا "تا سوسیالیسم برقرار نشود هیچ تحولی ممکن نیست" و ... به آن نیاز روزی پاسخ داد که مردم ایران و جهان خواهان آن بودند. یعنی علیه فاشیسم و برای آزادی و صلح. نام حزب نیز بموجب همین نرمش در شعار و تاکتیک و تلاش برای بسیج توده ها در پیرامون آن و برای تحقق آن، شکل گرفت. یعنی "حزب توده ایران"!
تاریخ 65 ساله حزب توده ایران نشان می دهد که هرگاه – حتی در اندک زمانی- حزب ما از این مشی فاصله گرفته و یا نظر کسانی در رهبری آن بر مشی شناخته شده حزب غالب آمده که نفی کننده این هویت شناخته شده بوده، به حزب ما برای حضور در جامعه و تحولات لطمه زده است. شاید شناخته شده ترین مثال در این رابطه همان دوران بسیار کوتاه چپ روی در برابر دولت دکتر مصدق باشد، که علیرغم حسن نیت های انقلابی این و یا آن فرد عضو رهبری، عملا به حزب ما لطمه زد. گرچه به سرعت برق و باد این مشی انحرافی اصلاح شد.
در سالگرد بنیانگذاری حزب توده ایران و در 65 مین سال آن، ما تصور می کنیم تاکید مجدد بر این نکته، پایبندی به هویت و مشی و نگرش توده ای حزب توده ایران در انطباق با شرایط متحول ایران امروز، مهم تر از هر گزارش و تکرار نوشته ها و یاد آوری قهرمانی ها و پایداری های گذشته است.
هر توده ای، امروز موظف است به این نکته بیاندیشد و به خود پاسخ بدهد که بر پایه اصول بنیانگذاری حزب توده ایران، مشی، شعار و سیاستی که در ارتباط با رویدادهای و تحولات ایران باید داشت چه باید باشد!