شناخت مرحله
گذار "سوسیالیستی"
کیوان خسروی
پیچیدگی و بغرنجی شناخت گوهر
اقتصادی سوسیالیستی در این است که طبیعت این سیستم اقتصادی با سرشت و اصول
دیگر مدل های اقتصادی متفاوت است.
سوسیالیسم چیست؟ سوسیالیسم مرحله گذار از سرمایه داری به کمونیسم
است. مرحله ای که کمابیش مستلزم مرز روشنی نیست، بلکه حرکت شتابنده و
پرتحرک در برابر سرمایه داری است. حرکتی بر محور تضاد.
در نتیجه سوسیالیسم نمی تواند چیزی جز مبارزه لحظه ای مداوم کهنه با نو و
یا برعکس باشد که در وحدت ناگسستنی آنها جاری و ماهیت تضاد اساسی سوسیالیسم
است.
کهنه در سوسیالیسم چیست؟
کهنه در سوسیالیسم همان نظریات جامعه کهن است که مدت طولانی مقاومت از
خود نشان می دهد و مهر و نشان خود را در مرحله سوسیالیسم نیز باقی می
گذارد. به همین جهت گذار به سوسیالیسم بغرنج و طولانی است. اما خود
سوسیالیسم هنوز مرحله بلوغ اقتصادی و اجتماعی فرماسیون کمونیستی نیست، بلکه
مرحله تدارک به سوی کمونیسم است.
مارکس می گوید که « کمونیسم آرمان نیست، بلکه حرکت واقعی است که بر موقعیت
موجود غلبه می کند» . غلبه و در هم شکستن در اینجا نه فقط حرکت، بلکه حرکت
شتابنده پی در پی را در نظر دارد. پس سوسیالیسم حرکتی پرتحرک و همواره سریع
جامعه مدنی تحول زا است. جامعه نوینی که باید بطور بسیار دینامیک تحول یابد
و کوچکترین وقفه در دگرگونی ها و اصلاحات می تواند آن را دچار شکست سازد.
سوسیالیسم تنها در دستیابی همواره به نتایج مثبت، مترقی و پیشرفته زندگی می
کند. سوسیالیسم و تفاوت آن با کمونیسم به عقیده مارکس و لنین در آن است که
سوسیالیسم نه بر پایه خود تکامل می یابد، بلکه بقایای سرمایه داری را نیز
هنوز با خود دارد. یا دقیق تر گفته شود، بقایای سرمایه داری را از بین می
برد.
سوسیالیسم چنانچه این بقایای سرمایه داری را از بین ببرد، در آن صورت کار
به مرحله کمونیسم می رسد و اگر در راه از بین بردن« ترمز کند» آنگاه کار به
بازگشت سرمایه داری می انجامد. سوسیالیسم فرماسیون یا شکل بندی جداگانه
اجتماعی واقتصادی نیست.
ماهیت آن در گذار از سرمایه داری به کمونیسم است. مرحله ای از هر جهت
انتقالی، غیر مستقل و مرحله دگرگونی هاست و از هیچ ماهیت خاص برخوردار
نیست. نمی تواند و نباید برخوردار باشد وبرای خود باقی بماند. ماهیت آن
صرفا در آن است که بر آنچه از سرمایه داری باقی مانده است فایق آید و بر
آنچه که در دوران کمونیسم خواهد بود شکل دهد. وظیفه سوسیالیسم در از بین
بردن تولید کالایی همزمان با آن پول، دستمزد و کار مزدوری است.
در حقیقت اقتصاد باید یکی از عناصر پداگوژی و مناسبات حاکم و تابع با حذف
تقسیم کار باید به مناسبات همبستگی عمومی و خودگردانی مفروض دگرگون شود.
فایق آمدن بر مناسبات کالایی و پولی، بدون درهم شکستن پایه های اشکال تقسیم
کار غیر ممکن است، زیرا هر دو این در هم شکستن ها در وحدت دیالکتیکی قرار
دارند.
کمونیسم هم به نحو بنیادی قوانین تکامل اجتماعی را از میان برنمی دارد بلکه
آن را تغییر می دهد و قوانین اجتماعی کاراکتر عینی خود را حفظ می کنند. خود
ویژگی قوانین کمونیسم بطور کلی و از جمله سوسیالیسم در این است که قوانین
تکامل اجتماعی از شکل « مستقل از اراده و شعور افراد» باز می ایستد. در
روند ساختمان سوسیالیسم که با کار و فعالیت های آگاهانه مردم از طریق اجرای
تدریجی سیاست های مشخص تکمیل و تکامل می یابد. در اینجا این آگاهی اجتماعی
انسان هاست که هستی اجتماعی خود را در ساختمان سوسیالیسم تعیین می کند.
یعنی در پیدایش و تکامل هستی اجتماعی خود آگاهانه کار و فعالیت می کنند.
در سوسیالیسم آگاهی اجتماعی در برابر هستی اجتماعی قرار می گیرد و نمی
خواهد از آن عقب بماند و برای همین در آن تغییرات آگاهانه بوجود می آورد.
یعنی آگاهی اجتماعی استقلال نسبی خود را حفظ می کند و بر هستی اجتماعی
تاثیر می گذارد. تغییر هستی اجتماعی، تغییر آگاهی اجتماعی را نیز در پی
دارد.
در پروسه حرکت به کمونیسم بشریت باید وجه اجتماعی حرکت ماده را فرا گیرد و
برآن مستولی شود. پس سوسیالیسم تنها حرکت شتابنده وهمواره سریع در برابر
سرمایه داری نیست، بلکه مکتبی است که در آن بشریت مهارت ها و متدهای اداره
وجه اجتماعی حرکت ماده را فرا می گیرد و آنگاه است که انسان نو با در هم
شکستن شرایط اجتماعی منسوخ بویژه زمانی که شعور اجتماعی بر هستی اجتماعی
خود تاثیر می گذارد، شروع به شکل گیری می کند.
منابع مورد استفاده :
- سرشت اقتصادی سوسیالیسم. و. پیخاروویچ .مجله کمونیست
- مسئله ماهیت و آزمون ساختمان سوسیالیسم. ن. کزمنکو
- ماتریالیسم تاریخی . امیر نیک آیین
راه توده 144 11.08.2007
فرمات
PDF