قرقیزستان
تخته پرش امریکا
از چنگش در آمد
روزنامه چپ گرای آلمان "یونگه ولت"
ترجمه: رضا نافعی
مدودیف رئیس جمهور روسیه در سخنانی که روز سه
شنبه در " بروکلین اینستیتوشن " " کارخانه فکری آمریکا" ایراد کرد هشدار
داد که قرقیزستان "در آستانه جنگ داخلی قرار دارد " و اگر این کشور دو تکه
شود با افغانستان دومی سر و کار خواهیم داشت.
وقتی "باکی یف، رئیس جمهور سرنگون شده، بر مسند ریاست جمهوری نشست بسرعت
سخنان سرسری خود را در باره دموکراسی و حقوق بشر فراموش کرد و پنجه آهنین
را به کار گرفت.
رژیم باکی یف که از لحاظ سیاسی و مالی مورد حمایت آمریکا بود، یکی از فاسد
ترین دولت های جهان بود. بی اعتنائی مدام، سیستماتیک و شدید او به حقوق بشر
طی پنج سال حکومت او هیچگاه موجب ناراحتی و نارضایتی واشنگتن، اتحادیه
اروپا و برلین نشد. قرقیزستان نمونه دیگری از سوء استفاده ریاکارانه از
باصطلاح ارزش های غربی برای به کرسی نشاندن سرمایه داری نئولیبرال تحت
رهبری آمریکا بود.
مدودیف در این سخنان "باکی یف" را مسئول بحران قرقیزستان خواند. این سخن در
عین حال انتقادی صریح از سیاست آمریکا و غرب در آسیاس مرکزی بود. او اضافه
کرد: طی پنج سال، برای حل مشکلات کشور هیچ گامی برداشته نشد."
این سخن رئیس جمهور روسیه اشاره ای ایست بود به رشد اسلام خشونت طلب، فقر
گسترده، بیکاری و اختلافات قومی در قرقیزستان.
"علاقه " به قرقیزستان فقط بخاطر منابع و معادن آن نیست، بلکه با موقعیت
نظامی آن نیز ارتباط پیدا می کند. این کشور با قزاقستان، ازبکستان،
تاجیکستان و چین هم مرز است. افزون بر این، یک اقلیت کوچک از اویگورها نیز
در آنجا زندگی می کنند که بسیاری از آنها بستگی های خانوادگی با اویگورهای
چین دارند و پیوسته از مرز سبز و طولانی با آنسو در رفت و آمدند. این
امکانی است بالقوه برای فعالیت های تخریبی آمریکا در چین و تحریک آنان به
تجزیه طلبی.
گرچه باکی یف که با قیام مردم سرنگون شد، در سال 2005، با کمک مالی آمریکا
که هزینه "انقلاب لاله ها " را تامین کرد، به قدرت رسید ولی هیچگاه روابط
خود را با مسکو قطع نکرد. روسیه بزرگترین طرف اقتصادی قرقیزستان است. افزون
بر این، روسیه نه تنها کمک های مالی به قرقیزستان کرد، بلکه تضمین کرد که
دولت در برابر مسلمانان افراطی که مرزها را تهدید می کنند و یک دلیل مهم
برای بی ثباتی این کشور هستند، حمایت نظامی نیز بکند. در عین حال رژیم باکی
یف به امریکا نیز تکیه می کرد و نه تنها از حمایت سیاسی، بلکه از کمک های
مالی و تسلیحاتی آن نیز بهره مند می شد.
واشنگتن علیرغم کوشش های عدیده و شکست خورده خود برای ایجاد پایگاه های
بیشتر در آسیای مرکزی، با جدیت تمام طرح استراتژیک پیشنهادی بریژینسکی را
دنبال می کند، که وی در سال 1977 در کتاب خود، بنام "صفحه بزرگ شطرنج" مطرح
کرده بود. بنظر برژینسکی، هدف، تسلط آمریکا بر این منطقه است. این هدف برای
حفظ موقعیت آمریکا، بعنوان یگانه قدرت جهانی قابل چشم پوشی نیست، زیرا
دارای اهمیت مرکزی است. دلیل آن، از نظر بریژینسکی ، فقط کنترل منابع عظیم
مواد خام در این منطقه نیست، بلکه اینجا تنها منطقه ایست که روسیه و چین و
احتمالا ایران می توانند متحدا در برابر علائق آمریکا بایستند. از آنجا که
چنین اتحادی می تواند برای تحقق دعوی قدرت آمریکا بسیار خطرناک باشد،
آمریکا باید بر منطقه آسیای مرکزی تسلط یابد، نفوذ روسیه را پس بزند و نفوذ
چین را در نطفه خفه کند.
با ایجاد سازمان همکاریهای شانگهای، در سال 2001، که مرکز آن در پکن است و
در کنار چین و روسیه، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان هم عضو آن
هستند، واشنگتن خود را با یک واکنش ماهرانه و نامنتظر روبرو دید. آمریکا
مجبور شد، در نوامبر 2005 ، پایگاه کَرشی- خان آباد واقع در ازبکستان را
ترک کند. زیرا دولت ازبکستان، بدون ذکر دلیل قرارداد مربوطه را، پس از
اجلاس سران کشور های عضو سازمان همکاریهای شانگهای لغو کرد. در آن زمان،
رامسفلد، وزیر دفاع آمریکا، عصبانی از این تصمیم، مسکو و پکن را مسئول این
" اقدام" دانست. در مقابل این عمل واشنگتن در فوریه 2005 از طریق باصطلاح "
انقلاب لاله ها " توانست پایگاه هوائی خود "ماناس" را در قرقیزستان تثبیت
کند. گرچه قرقیزستان در دوران حکومت بکی یف هم عضویت خود را در سازمان
همکاریهای شانگهای حفظ کرده بود ولی بیشتر عضوی نا مطمئن بشمار می رفت.
تلاشهای روسیه برای بیرون راندن آمریکا از "ماناس" فقط این نتیجه را داشت
که در آمد باکی یف دوبرابر شد. او هم کمک های روسها را گرفت و هم با
استفاده از موقعیت اجاره سالانه ی محل را برای آمریکا چهار برابر کرد.
پس از شکست انتخاباتی رئیس جمهور سابق اوکرائین "یوشچنکو" و با سقوط باکی
یف، استراتژی "رنگها" یا "انقلاب های گلُی" آمریکا بکلی بر باد رفت. مسکو
به دولت موقت بیشکیک فورا پیشنهاد کمک کرد و روزنامه انگلیسی گاردین نوشت:
"در قرقیزستان- یک انقلاب روسی روی داده؟" ولی آنچه مسلم است این است که
فعلا دست به ترکیب پایگاه "ماناس" نخواهد خورد، گرچه دولت موقت قرقیزستان
اعلام کرده که بدلیل احتمال رشوه خواری قرارداد باید مورد بررسی قرار گیرد؛
اما بازی شطرنج بریژینسکی ادامه خواهد یافت.
راه توده 263 19.04.2010