راه توده ـ خودمختاری حق فراموش شده در ایران

امیرعلی لاهوردی

خود مختاری

حق فراموش شده در ایران

جامعه کثيرالملله ايران در مرحله تحول و تبدل قرار گرفته است. ايران کشوری است که از آغاز پيدايش آن، اقوام گوناگون با فرهنگ و زبانهای متفاوت اقامت گزيده اند. ترکيب جامعه ايران همچنان به همين شکل باقی خواهد ماند. بعداز برچيده شدن سيستم سوسياليستی وضع موجود در جهان کنونی تثبيت شده است. يگانه نوآوری تازاندن دموکراسی غربی به جهان سوم است. جهان سومی که هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ اجتماعی در مرحله ای از رشد قرار گرفته است که ساکنين آن به دو قطب تقسيم شده اند.

گروه کوچک هزار خانواده در مقابل توده عظيم زحمتکشان قرار گرفته است. در قرن بيستم زحمتکشان جهان بشکلی از اشکال از يکديگر پشتيبانی می کردند و در مقابل قطب ثروت کم و بيش از خود مقاومت نشان می دادند. وجود جامعه سوسياليستی امکان می داد تا صاحبان ثروت در مقابل مبارزه زحمتکشان عقب نشينی کنند و سهم بيشتری از ارزش اضافه به توليدکنندگان آن قائل شوند.

اکنون که اين امکانات از بين رفته جهان يک قطبی که در راس آن ممالک متحده آمريکا قرار گرفته است. سيستم اقتصادی و اجتماعی جهان کنونی را صرفنظر از سطح رشد اقتصادی در کشورهای جداگانه، اقتصاد نئوليبراليستی تشکيل می دهد.

ممالک متحده آمريکا نه تنها دموکراسی غربی را بلکه نئوليبراليسم اقتصادی غرب را نيز به کشورهای جهام سوم صادر می کند و در اين کار از همه امکانات موجود، قهرآميز، مسالمت آميز، اعمال فشار نظامی و اقتصادی استفاده می کند. حقوق بشر از جمله حقوق اقليتهای ملی که جزيی از دموکراسی جهان غرب است، سرلوحه اين عمليات تاثيرگذار را تشکيل می دهد.

ايران در چنين محيط سياسی و حقوق بين الملل نمی تواند از دايره تاثير حقوق بشر کنار بماند. گرچه محافظه کاران حکومتی در مقابل اين فشار مقاومت می کنند اما اين مقاومت روی پايه های محکم قرار نگرفته و بنابراين متزلزل است. حقوق بشر يعنی آزاديهای دموکراتيک منجمله تعيين سرنوشت ملتها را دربر می گيرد.

در عين حال مردم کشورهای جهان سومی خواه کثيرالملله خواه تک ملتی با نقض حقوق بشر روبرو هستند. ايران نيز يکی از اين کشورها است که مسئله حقوق بشر در آن بصورت حاد مطرح است. تعيين سرنوشت ملتها بشکل خودمختاری عمده ترين خواست ملل و اقوام ساکن ايران را تشکيل می دهد. گرچه درباره ملل و اقوام ايرانی آمار دقيقی وجود ندارد اما فرضيات يقين به واقعيات نشان می دهد که فارسها اگر در اقليت هم نباشد در اکثريت نيستند.

بنابه تعبير هاشمی رفسنجانی (برنامه انتخاباتی رفسنجانی) «زبان فارسی که تقويت آن را بعنوان يکی از مهمترين عناصر هويت ملی و گسترش برنامه ايران شناسی ضروری» می داند. در حالی که اين ضرورت، ضرورتی است که اقوام و ملل غير فارس را تحت فشار فرهنگی قرار داده است و در مقابله با اين ضرورت اقوام غيرفارس مقاومت می کنند و اصرار دارند در کنار زبان فارسی زبان آنها نيز به رسميت شناخته شود.

حساسيت مسئله مربوط به اقوام و ملل ساکن ايران باعث شده است که عده ای از نامزدهای دوره نهم رياست جمهوری اين مسئله را جزيی از برنامه خود قرار دهند.

آقای رفسنجانی در برنامه انتخاباتی خود وعده می دهد که؛«ارتقاء سطح مشارکت قوميتها و پيروان مذاهب مصرح در قانون اساسی در اداره کشور در سطوح مختلف و اجرای متوازن برنامه های توسعه با توجه ب شرايط خاص مناطق قومی با رويکرد تقويت همبستگی ملی»، پشتيبانی خواهد کرد.

آقای کروبی نيز در برنامه انتخاباتی خود گام جدی تری در مورد حقوق اقوام برمی دارد و می نويسد:«اجرای دقيق اصول قانون اساسی بويژه پيگيری اصول معطل مانده و يا ناقص اجرا شده آن... دفاع از حقوق قوميتها و اقليتهای مذهبی در چارچوب اصول ۱۵ و ۱٩ قانون اساسی».

محمدرضا خاتمی رييس حزب مشارکت اسلامی و رييس ستاد انتخاباتی معين سخنان خود را با اين جمله آغاز می کند؛«زنان و اقليتهای قومی به هوش باشيد. آنهايی که بنام اصولگر و آبادگر جلو افتاده اند طرفدار تبعيض قومی و جنسی اند. به برنامه راديو تلويزيون دقت کنيد. حتی تحمل کولايی را ندارند».

ايشان که در چالوس سخنرانی می کرد به اين مطلب تکيه می کند که ۷- ۸ ميليون نفر از جمعيت ايران بدليل قرار گرفتن در گروههای قوميتی احساسی دارند که با چشم ديگری و تنگ نظرانه به آنها نگريسته می شود.

چنانچه اشاره شد مسئله دستيابی به حقوق اقوام و ملل به مرحله حساسی رسيده است که نامزدهای رياست جمهوری برای کسب آراء بيشتر به اقوام متوسل می شوند. بعبارت ديگر نخبگان و فرهيختگان جامعه در جريان تبليغات انتخاباتی از طرح بازگشت به دوران «کوروش کبير» با سکوت می گذرند و با درک واقعيات امروز ايران و جهان قول می دهند که هم حق پايمال شده زنان و اقوام را زنده خواهند کرد و هم حقوق شهروندی آنها را محترم خواهند شمرد.

اين نگاهی بود به برنامه سه نفر از نامزدهای رياست جمهوری که انتخاب يکی از آنان محتمل است. رفسنجانی فرد شناخته شده ای که عملکرد آن برای آحاد ملت روشن است. کروبی و معين نيز با شعار دفاع از اصلاحات به ميان آمده اند. سخن آخر با شرکت کنندگان در انتخابات خواهد بود.