تاریخچه پیدایش سندیکاهای ایران -14
جنبش کارگری
پتک توانای
انقلاب اکتبر
رضا روستا
 

نهضت اتحادیه ای در روسیه

 
از نیمه دوم قرن 19 تحولات عمیقی در روسیه آغاز شد. اصلاحات ارضی در سال 1861 و آزاد شدن دهقانان راه را برای رشد سریع سرمایه داری هموار کرد. در فاصله سال های 1866- 1890 تعداد کارخانه های ماشینی روسیه از 2500 به 6000 افزایش یافت. در سال 1890 تعداد کارگران صنعتی روسیه به 432/1 میلیون رسید. تقریبا نصف کارگران صنعتی (3/48 درصد) در کارخانه هائی که بیش از 500 کارگر داشت کار می کردند و همین تمرکز امکان مناسبی برای فعالیت سازمانی و سیاسی بود. تا آخر قرن 19 تعداد کارگران روسیه که در صنایع، راه آهن، کشاورزی، ساختمان، صنایع جنگلی و غیره کار می کردند از 10 میلیون نیز تجاوز می کرد. در سال 1897 جمعیت روسیه به بیش از 125 میلیون نفر رسید که اکثر آنان را دهقانان تشکیل میدادند که دو سوم آنان نیز دهقانان بی زمین بودند.
وضع کارگران روسیه از همه کشورهای سرمایه داری بدتر بود. دستمزد ناچیز، مسکن بسیار بد، وضع کار نامناسب و بدون حفاظت از خطر، استثمار شدید سرمایه داران داخلی و خارجی، روحیه ضد سرمایه داری و استبداد تزاری را در آنها شدیدتر میکرد. کارگران روسیه تدریجا دست به اعتصاب زدند و در راه افزایش حقوق، بهبود وضع زندگی و کار مبارزه کردند. اعتصاب های کارگری روسیه از سالهای 60 قرن 19 آغاز شد و در سالهای 70 توسعه بیشتری یافت. در جریان سال های 70 بیش از 325 اعتصاب و قیام کارگری بوقع پیوست. در این اعتصابها کارگران راه خود را برای تشکیل سازمان مستقل کارگری پیدا کردند. نخستین سازمان کارگری "اتحاد کارگران جنوب" بود که در سال 1875 در شهر ادسا تشکیل شد. سه سال بعد در پتروگراد "اتحاد کارگران شمال" بوجود آمد. این سازمان توانست 200 هزار کارگر را به سوی خود جلب کند. لیکن در سالهای 80- 1879 ژاندارمه ا سازمان های جمعیت کارگری را تارو مار کردند. اتحادیه کارگری روزبروز بیشتر در افکار کارگران رسوخ یافتند.
وضع کارگران و زحمتکشان روسیه اوائل قرن 20 بدتر شد. بحران اقتصادی سالهای 1903- 1900 وضع را بدتر کرد. تعداد بیکاران از 200 هزار نفر تجاوز کرد. در سالهای بحران دستمزد کارگران کمتر شد و ساعات کار که 5/11 ساعت در روز بود به 14- 12 ساعت افزایش یافت. تضاد جامعه سرمایه داری روسیه که هنوز بقایای فئودالی در دهات ریشه عمیقی داشت و دستگاه های دولتی آن بصورت قرون وسطائی اداره میشد سال به سال بیشتر می شد. لیکن در همین دروان هنوز بسیاری از زحمتکشان که اکثریت شان تازه از روستا به صفوف کارگران داخل شده بودند به تزار روسیه ایمان داشتند و تصور می کردند اگر عرایض و درخواست هیشان به نظر تزار برسد وضع آنان تغییر خواهد یافت. براساس همین اعتقاد بود که کشیش ها و عمال پلیس توانستند 140 هزار تن کارگران پترزبورگ را روز یکشنبه 9 ژانویه 1905 به سوی قصر زمستانی تزار بکشانند. کارگرانی که از راه مسالمت آمیز می خواستند خواست های خود را بنظر تزار برسانند بطرز فجیع گلوله باران شدند و بیش 1000 نفرشان کشته و 5000 نفر زخمی گردیدند. در همین روز کارگران اعتقاد خود را به تزار و رژیم تزاری از دست دادند و یکشنبه خونین آغاز اعتصاب های جمعی کارگران، قیام مسلحانه و انقلاب 1907- 1905 روسیه شد. تنها در ژانویه همان سال بیش از 440 هزار کارگر اعتصاب کردند و در روز اول ماه مه 1905 امواج اعتصاب 200 شهر روسیه را فرا گرفت و انقلاب روسیه که نیروی اساسی آنرا کارگران و دهقانان تشکیل می دادند دو سال طول کشید و تزاریسم را وادار به گذشت هائی کرد که برای رشد بعدی نهضت کارگری و دموکراتیک قابل ارزش بود. هر چند انقلاب 1907- 1905 روسیه نتوانست وظایف اساسی خود را که سرنگونی تزاریسم و برقراری جمهوری دموکراتیک بود انجام دهد ولی انقلاب مکتب ارزنده ای برای طبقه کارگر روسیه و میدان تمرینی برای جنبش های انقلابهای بعدی گردید.
از سال 1910 جنبش اعتصابی دوباره اوج گرفت و اعتصاب ها در شهرهای مسکو، پتروگراد و سایر شهرها رخ داد. در سال 1911 تعداد اعتصاب کنندگان به 105 هزار نفر رسد که دو برابر سال قبل از آن بود. در سال 1912 بیش از یک میلیون نفر و در سال 1913 در حدود یک میلیون و 272 نفر در اعتصاب ها شرکت کردند. از سال 1910 تا 1914 بیش از 13 هزار قیام دهقانی در روسیه رخ داد. همه اینها نشانه تشدید تضادهای داخلی جامعه روسیه تزاری بود. در این جریان طبقه کارگر سازمان های آشکار و مخفی خود را توسعه میداد و خود را برای مبارزه نهائی علیه تزاریسم آماده می کرد.
در دوران مبارزات اعتصابی کارگران توانستند تجارب ارزنده ای به دست آورند. آنها در بسیاری از موارد تواستند با اتحاد و وحدت عمل کارفرمایان را وادار به انعقاد قرارداد جمعی کنند. نخستین نمونه قرارداد جمعی در سال 1904 در شهر باکو که مرکز صنعت نفت روسیه بود بین کارگران اعتصابی و کارفرمایان بسته شد و سپس در بعضی از شهرهای دیگر نیز نظیر آن به وقوع پیوست.
روسیه تزاری برای جلوگیری از اعتصابها و ممانعت از وحدت کارگران در مارس 1906 قانون ضد کارگری "مقررات موقت در باره اتحادیه های حرفه ای" را وضع کرد. علاوه بر این پلیس تزاری سعی کرد با نفوذ در سازمان های کارگری، خریدن بعضی از رهبران و تشکیل اتحادیه های پلیسی از وحدت عمل کارگران جلوگیری بعمل آورد. ولی تمام این تدابیر رژیم تزاری نتوانست کارگران انقلابی روسیه را که موفق شدند در جریان جنبش های انقلابی سازمان های خود را در خفا و آشکار بوجود آورند و مبتکر تشکیل شوراهای انقلابی بودند، از مبارزه سرسخت علیه رژیم تزاری و در راه ایجاد حکومت کارگری باز دارد.
کارگران روسیه توانستند به کمک سازمان های خود، با اتحاد دهقانان و تحت رهبری بلشویک ها حکومت روسیه تزاری را در فوریه 1917 واژگون سازند و سپس با تجدید نیروهای خود جمهوری بورژوازی و مالکان را در 7 نوامبر همانسال سرنگون نمایند و جمهوری شوروی را که نخستین دولت کارگری و دهقانی بود تشکیل دهند. با پیروزی انقلاب کبیر اکتبر و خاتمه جنگ های داخلی وضع طبقه کارگر روسیه و همه زحمتکشان آن کشور از بیخ و بن عوض شد.
اتحادیه های کارگری که تا قبل از انقلاب اکتبر علیه تزاریسم و بورژوازی مبارزه می کردند پس از انقلاب آزادی کامل یافته و تمام نیروی خود را در راه خورد کردن مداخله گران، ضد انقلابیون ترمیم خرابی های جنگهای هفت ساله، احیای اقتصاد ملی و رشد نیروهای مولد متمرکز کردند. پس از انقلاب در صفوف اتحادیه های صنفی اتحاد شوروی قریب 75 میلیون نفر عضو شدند که شامل همه قشرهای تولیدی و اجتماعی بود و نقش بزرگی در ایجاد زیربنای سوسیالیسم، رشد نیروهای مولد، بهبود زندگی عمومی بازی کردند.


راه توده 175 05.05.2008