تاریخچه پیدایش سندیکاهای ایران - 8
دکتر ارانی
قربانی بزرگ، تیفوس
فاشیسم در ایران
رضا روستا
 

زندگی دکتر تقی ارانی یکی از درخشان ترین چهرهای انقلابی معاصر میهن ما

دکتر تقی ارانی از مارکسیست – لنینیست های نامی ایران و یکی از درخشانترین چهره انقلابی معاصر میهن ماست. او دانشمندی معروف و مرد انقلابی پر شوری بود.
دکتر ارانی در 5 سپتامبر 1902 در تبریز متولد شد. از سن 14 سالگی به همراهی پدرش که کارمند وزارت دارائی بود به تهران منتقل گردید و در مدرسه شرق تهران و سپس در دارالفنون مشغول تحصیل شد. پس از اتمام تحصیلات متوسطه در سال 1920 وارد دانشکده طب تهران گردید و در سال 1922 برای ادامه تحصیل به اروپا مسافرت کرد. در برلن در رشته علوم طبیعی فیزیک و شیمی به تحصیل پرداخت.
دکتر ارانی در آلمان ضمن کار در مطبعه کاویانی به تحصیلات خود ادامه داد. در این دوره است که دکتر ارانی با مارکسیسم- لنینیسم آشنا می شود. بخصوص شرکت فعال وی در سازمان ایرانیان مقیم آلمان و اروپا علیه دیکتاتوری رضاشاه و همکاری نزدیک وی با کمونیست های ایرانی مانند مرتضی علوی، نیک بین، سلطان زاده و غیره نقش قاطعی در زندگانی آینده او داشته است. دکتر تقی ارانی مردی باهوش، پرکار، عمیق، مبارز و خوش خلق بود. او علاوه بر زبانهای آذربایجانی، فارسی، عربی به زبانهای آلمانی، فرانسه و انگلیسی احاطه داشت.
دکتر ارانی دارای یک سلسله تالیفات ذیقیمت است مانند اصول فلسفه مادی، علوم دقیقه ماتریالیسم دیالکتیک، پسیکولوژی، بیولوژی، فیزیک و شیمی، ریاضی و نیز کتاب بشر از نظر مادی و غیره. دکتر تقی ارانی پس از دفاع از تز دکترای خود در سال 1928 در دانشگاه برلن به تدریس السنه فارسی، عربی و ترکی پرداخت. در این دوره چندین کتاب کلاسیک فارسی و عربی را استنساخ کرد و تدریجا آنها را در آلمان به چاپ رساند. مانند بدایع سعدی، رباعیات عمرخیام، سفرنامه ناصرخسرو و علوی و غیره و نیز دکتر ارانی در روزنامه پیکار ارگان حزب کمونیست ایران شرکت داشت.
دکتر ارانی در سال 1930 به ایران مراجعت کرد و شروع به فعالیت نمود و به مبلغ بزرگ مارکسیسم- لنینیسم در ایران مبدل شد و حزب کمونیست ایران را احیاء نمود و در عین حال محافل تیم علنی مارکسیستی را برای تنویر افکار دانشجویان تشکیل داد و گروه معروف 53 نفر را رهبری و اداره نمود.
دکتر تقی ارانی برای اولین بار در سال 1934 با نشر مجله دنیا به انتشار منظم افکار مارکسیستی مبادرت نمود. در عین حال به تدریس علوم طبیعی، فیزیک و شیمی در دبیرستان های تهران مشغول شد. دکتر ارانی ترویج افکار مارکسیسم- لنینیسم را با روشی درست و با ارتباط نزدیک با واقعیات از پیش می برد. مجله دنیا از تشریح مبانی فلسفه ماتریالیستی و مارکسیستی آغاز کرد و متدرجا اصول دیالکتیک را تشریح و ترویج نمود.
فعالیت دکتر ارانی تا سال 1316 که بدست دژخیمان رضاشاهی گرفتار می شود، دوره درخشان و برجسته ترویج و تبلیغ مارکسیسم در دوان وحشت و استبداد رضاشاهی است.
انتشار بیانیه به مناسبت اول ماه مه، آن هم در زندان که در آن جنگ بین المللی دوم را پیشبینی کرده و مردم ایران را به تشکیل جبهه واحد مبارزه علیه فاشیزم و ارتجاع دعوت کرده از شاهکارهای دوراندیش دکتر ارانی است.
مضمون این بیانیه در تاریخ تایید و تصدیق گردید. بیانیه اول ماه مه مقصد و نقشه ارتجاع بین المللی را در تدارک جنگ علیه اتحاد شوروی یگانه کشور سازنده سوسیالیسم در آن زمان افشاء نمود.
در بیانیه چنین نوشته شده است: فاشیزم مهمترین جرقه اشتعال جنگ خونین جدید است. فاشیزم بزرگترین دشمن صلح و آزادی جهان است.
دکتر ارانی ریشه های اصلی عواملی را که از لحاظ داخلی و خارجی موجب محاکمه گروه 53 نفر گردیده تحلیل و تجزیه نموده و مقام تاریخی دادگاه را مشخص گردانید. دکتر ارانی هیئت حاکمه و ارتجاع ایران را در دادگاه محکوم ساخت و با کمال شهامت دیکتاتوری هیتلری را "ارتجاع موقت" نامید.
دکتر ارانی در محکمه ثابت کرد که قانون اساسی ما ناقص و قانون ارتجاعی 1310 (1931) که وضع آن "سیر قهقرائی" است. دکتر ارانی پس از انتقاد از قوانین ارتجاعی موجود چنین گفت:
"فقط آن قانون مقدس است که حافظ منافع توده ها باشد."
مطالعه دقیق دفاعیه کامل دکتر ارانی بر همه شیفتگان آزادی و مبارزان نهضت کارگری لازم و قرض است.
اینجانب برای اولین بار با دکتر ارانی در زنان موقت شهربانی تهران آشنا شدم و تماس گرفتم. در توقیفگاه کریدور 4 سلولی بود کثیف و تاریک و سرد. متهمین سیاسی را در آن سلول برای گرفتن اعتراف می بردند، شکنجه و عذاب می دادند و عریان نگاه می داشتند. مرا به اتهام قصد فرار از تبعیدگاه دامغان، پس از شکنجه فراوان به تهران انتقال داده و به این سلول آوردند. قریب دو ماه مرا لخت و عریان بدون ملاقات در این سلول زندانی کردند. یکی روز با عجله مرا از آن سلول خارج کردند و به سلول مقابل آن که دارای تختخواب کثیفی بود، منتقل نمودند و دکتر ارانی را به جای من برای دادن شکنجه و عذاب به این سلول آوردند. اتهام دکتر ارانی این بود که یادداشتی برای رفقای خود نوشته بود دائر به اینکه: "بایستی بر علیه جریان شنا و مبارزه کرد". در مواقعی که پاسبان نبود، من و دکتر از بالای پنجره سلول به زبان فرانسه مذاکره و صحبت می نمودیم. دکتر ارانی مرا با وضع بین المللی آشنا کرد و چگونگی وضع حزب و 53 نفر را به اطلاع می رساند.
دکتر ارانی به واسطه سرسختی و پایداری و انحراف ناپذیری و مبارزه جوئی خود مورد خشم و کینه دستگاه حکومتی رضاشاهی واقع گردید. بارها او را با دستبند به زندان مجرد کشاندند.
بالاخره دژخیمان رضاشاهی تصمیم گرفتند دکتر ارانی را از پای در آورند. با نقشه قبلی و تعمد شیطانی او را در سلولی که جایگاه یک بیمار تیفوسی بوده انداختند، و چون دکتر ارانی به این بیماری خطرناک مبتلا شد با سخت دلی بربریت هر گونه مداوا را از او دریغ داشتند و عالما عامدا باعث مرگ و شهید شدن دکتر ارانی در 14 بهمن 1318 (4 فوریه 1940) در سن 38 سالگی شدند.
این روز را کارگران و حزب توده ایران روز شهیدان و روز یادبود آزادیخواهان و آزاد مردان اعلام نمودند.


راه توده 169 03.03.2008